مفسرین در این باره اختلاف نظر دارند:
- سعید بن جبیر از ابن عباس روایت کرده که مردم در مورد اهل بیت، اختلاف نظر دارند، برخی هم چون عکرمه و ابن سائب و مقاتل، زنان پیامبر را به سبب آنکه در خانه او زندگی می کنند، اهل بیت دانسته اند. زمخشری نیز گوید: زنان پیامبر، جزء اهل بیت او محسوبند.
2- فخر رازی در تفسیر خود (8) و زمخشری در کشاف و ابن حجر عسقلانی در اصابه (9) و قرطبی در تفسیر خود و محمد بن علی شوکانی در کتاب فتح القدیر و طبری در تفسیر آیه کریمه فوق و سیوطی در کتاب در المنثور (10) و حاکم در مستدرک و ذهبی در تلخیص (11) و امام احمد حنبل (12) به اتفاق اعلام کرده اند که: منظور از عنوان «اهل بیت»، علی و فاطمه و زهرا و حسن و حسین رضی اللَّه عنهم، می باشد.
ایشان برای نظر خود از جمله به روایت زیر از ابوسعید خدری استدلال کرده اند که گفت: پیامبر خدا فرمود: «این آیه، در شأن من و علی و فاطمه و حسن و حسین نازل شده است» ام سلمه گوید: آیه مزبور در خانه من نازل شد و در آن وقت، فاطمه و علی و حسنین نیز در آنجا بودند، رسول خدا عبایی را که بر تن داشت، به روی ایشان افکند و آنگاه گفت: «اینان اهل بیت منند، خداوندا! پلیدی را از ایشان بزدای و پاک و پاکیزه شان فرما» و باز ام سلمه در روایتی دیگر، گوید: پیامبر خدا صلی اللَّه علیه و آله در خانه من و در جای مخصوص خویش نشسته بود و عبایی خیبری بر تن داشت، در همین اثناء فاطمه با ظرفی که در آن خوراکی تهیه کرده بود، وارد شد، پیامبر به او فرمود: شوهر و فرزندانت،حسن و حسین را نیز صدا کن، چون همگی حاضر شدند و به خوردن آن غذا سرگرم گشتند، آیه کریمه تطهیر بر آن حضرت نازل شد، پیامبر قسمتی از عبای خود را به روی ایشان کشید و دستها را به جانب آسمان برداشت و گفت: «بار الها! اینان، اهل بیت من و از منند، خداوندا! رجس و پلیدی را از ایشان بزدای و پاک و پاکیزه شان فرمای.» و تا سه مرتبه دعا و خواهش خود را تکرار نمود، ام سلمه گوید: من نیز سر درون عبا کردم و گفتم: ای پیامبر خدا! من هم با شما باشم و آن حضرت فرمود: «تو حتماً سرانجام کارت بخیر و خوبی خواهد بود».
ابن جریر و ابن دویه از ابی الحمراء نقل کرده اند که گفت:
من هشت ماه در مدینه مراقب رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله بودم، هرگز اتفاق نیفتاد که برای نماز صبح به مسجد رود، مگر آنکه به در خانه علی می رفت و دو دست بر چارچوب در می گذاشت و بانگ بر می داشت: نماز، نماز و آیه کریمه «انما یرید اللَّه لیذهب عنکم الرجس اهل بیت و یطهرکم تطهیرا» را تلاوت می فرمود.
انس بن مالک نیز گوید:
شش ماه بود که می دیدم، هر وقت پیامبر خدا برای ادای نماز صبح می رفت، به در خانه فاطمه می آمد و می گفت: «ای اهل بیت! نماز».
- دسته سوم از مفسران، آیه تطهیر را شامل زنان پیامبر و همچنین علی و فاطمه و حسن و حسین دانسته اند، ایشان بر نظر خود، چنین استدلال کرده اند که زنان پیامبر از سیاق آیات قبل و بعد آیه تطهیر فهمیده می شوند، زیرا این آیات، ایشان را مورد خطاب قرار داده است، علاوه آنکه زنان پیامبر، ساکن خانه پیامبر بودند و بناچار، اهل بیت اویند و مؤید این نظر، مطالبی بود که از ابن عباس و دیگران نقل نمودیم و دلیل آنکه آیه علاوه بر زنان رسول خدا، شامل علی و فاطمه و حسن و حسین نیز می گردد آن است که ایشان خویشان نزدیک و اهل بیت نسبی پیامبرند و مؤید این نظر، مطالبی است که پیش از این یاد کردیم و مضافاً روایاتی که از ام سلمه نقل شده و ایشان را سبب و شأن نزول آیه شریفه معین نموده است. به اعتقاد این گروه از مفسران، کسانی که آیه تطهیر را، تنها به زنان پیامبر اختصاص داده اند و هم آنانکه آن را، مخصوص علی و فاطمه و حسنین دانسته اند، هر دو گروه به راه غلط رفته و بخشی از مفهوم آیه را پذیرفته و بخش دیگر آن را، بدون دلیل رها نموده اند. این نظریه، عقیده دسته ای از محققان چون قرطبی و ابن کثیر و طبری و دیگران می باشد.
- دسته چهارم، کسانی هستند که بنی هاشم را از اهل بیت دانسته اند.
از زید بن ارقم روایت شده که: روزی، رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله از جا برخاست و سه بار فرمود:
«خدا را در رعایت از اهل بیت خود، به یاد شما می آورم» از زید پرسیدند منظور پیامبر از اهل بیت چه کسانی است؟ گفت: «اهل بیت کسانی هستند که پس از پیامبر خدا، صدقه بر ایشان حرام است» پس از آن پرسیدند: مقصودت از چنین کسانی چیست؟ گفت: ایشان عبارتند از «آل علی و آل عقیل و آل جعفر و آل عباس». این گروه از مفسران برآنند که منظور از کلمه «بیت» همانا بیت نسبی و مقصود، خویشاوندان نسبی پیامبرند.
ولی ابن تیمیه نیز در اواخر کار، پذیرفت که مقصود آیه شریفه تطهیر، از عنوان «اهل بیت»، اختصاصاً، علی و فاطمه و حسنین است.
(8) تفسیر فخر رازی جزء ششم، ص 873
(9) اصابه، ابن حجر عسقلانی جزء چهارم، ص 407
(10) در المنثور سیوطی، جزء پنجم، ص 169
(11) تلخیص ذهبی جزء سوم، ص 146
(12) جزء سوم، ص 259