موضع او در دنیا

او می داند که خداوند روزی را برای مخلوق خود تضمین و بین آنها به عدالت و مصلحت تقسیم کرده است و در این راه هیچ موجود کوچک و ریزی را فراموش نکرده است. پرندگان و درندگان از آن بهره کافی دارند. "و قَسَمتَ الاَرزاقَ بَیْنَ الخَلایِقَ فَسَوَّیتَ بَیْنَ الذَّرَةِ وَالْعَصْفُورِ" (5)

بدین سان از خدای می خواهد که او را به آنچه روزی او کرده و مقرر ساخته است قانع سازد. "اللَّهمَ قَنِعّنی بِما رَزَقتَنی" (6) و هرگز حرص بیش از حد نداشت و این هوشمندی در او نبود که ثروت بیشتری را انباشته سازد سعی در این داشت که ثروت او در غنای درون باشد نه بیرون.

فکر و اندیشه فاطمه علیهاالسلام به جهانی دیگر معطوف است، مفتون زخارف دنیا و سرمستی های آن نیست ضمن اینکه کار می کند و تلاش به تولید بیشتر دارد. او مثل پیامبر می اندیشد و درخواست دارد که پروردگارا! دوست دارم یک روز گرسنه باشم و یک روز سیر. تا آن روز که گرسنه ام تو را بخوانم و تضرع و عرض نیاز کنم و آن روز که سیرم شکرگزار نعمت تو باشم (7)

 

---

(5) دعاهای فاطمه علیهاالسلام.

(6) مناجاتهای او.

(7) السیرة النبویة.

دنیا و دنیاطلبان در دیدگاه فاطمه

فاطمه زهرا علیها السلام قربانی دنیاطلبان ریاست طلب و دنیادوست شد. کسانی که همه شرافتهای انسانی، اخلاقیات دینی و اعتقاد به نبوت و امامت و معاد را فراموش کرده و چشم به متاع قلیل دنیا دوختند. بالاترین خطیئه، غصب خلافت و سرقت فدک بود و این خطیئه نبود مگر بخاطر حبّ دنیا.

در برابر این تفکر علی علیه السلام و فاطمه زهرا علیها السلام و خاندان او دارای صفت اخلاقی زهد یعنی بی رغبتی به متاع دنیا و خریدار رضایت خدا بودند. فاطمه زهرا علیها السلام در ارتباط با دنیا می فرماید: "رسول گرامی اسلام فرموده دخترم! آیا دوست داری دعایی تو را بیاموزم که هیچ کسی آن را نمی خواند مگر آنکه خواسته های او تحقق پذیرد؟ در پاسخ پدر فرمودند: "یا اَبَة لَهذا اَحَبُّ اِلَیَّ مِنَ الدُنْیا وَ ما فیها"؛ پدرجان! چنین دعایی از دنیا و آنچه در آن است نزد من محبوب تر است.(8)

همچنین در جائی دیگر حضرت فاطمه علیها السلام فرمودند:

"اِنّی لا اُحِبُّ الدُّنْیا"؛ من دنیای دنیاپرستان را دوست ندارم.

همچنین درباره شکوه و غم های جانکاه حضرت زهرا علیها السلام پیامبر گرامی اسلام به اصحاب خویش خبر داده و فرمود: "دخترم آن چنان در امواج بلاها و مصیبتها غمناک و نگران می شود که دست به دعا برداشته از خدا آرزوی مرگ و شهادت می کند و می گوید:

پروردگارا! از زندگی خسته و روی گردان شده ام و از دنیازدگان، بلاها و مصیبتهای ناگوار دیدم، خدایا! مرا به پدرم رسول خدا صلی الله علیه وآله متصل گردان و مرگ مرا زود برسان." (9)

 

---

(8) نهج الحیاة، ص 151، ح 80.

(9) نهج الحیاة، ص 204، ح 118.

توجه به حیات جاودانه

فاطمه علیهاالسلام از معدود زنانی است که هرگز اسیر زرق و برق دنیا نشد و زیبائیهای آن او را نفریفت و هوسهای ناموزون در درون او پدید نیاورد. دنیا برای او بزرگترین مقصد و منتهی نیست، بلکه وسیله و مزرعه ای است برای سعادت آخرت. در دعای او این جمله را می بینیم که فرمود: "اللَّهُمَ لا تَجْعَل الدُنیا اَکَبر همّیِ وَ لا مَبْلَغِ عِلْمی" ؛

خداوندا دنیا را بزرگترین همّ و مقصدم قرار مده...

و هم در دعایی دیگر فرماید: خداوندا! مرا تا آنگاه زنده بدار که زندگی برای من مفید و خیرآور باشد و مرگ مرا زمانی مقدر فرما که در آن زمان مردن برای من بهتر باشد. "اللَّهُم اَحْیِنی ما عَمِلَتِ الحَیوة خَیراً وَ تَوفَّنی اِذا کانَت الوَفاهُ خَیراً لی".

در همه مناجاتهایش و سخنانش توجه به دین و دنیا و معاد دارد و باز هم در جمله ای دیگر از دعای خود فرماید: "اللَّهم اَصْلِحْ لی دینی الذَی هُوَ عِصَمة اَمری وَ دُنْیای اَلّذی فیها مَعاشی وَ اَصْلِحْ لی آخِرَتی التی فیها مَعادی وَ اجْعَلِ الحَیوة زِیادةً لی فی کُلِ خَیر".

در درخواستهای خود فرماید: ای کسی که هر روز نزد او جدید است و هر رزق و روزی در نزد او آماده، تو آن خدای دائمی که روزگار کهنه و فرسوده ات نسازد... خدایا بر کار من پرده بپوشان و مادام که زنده ام مرا در عافیت (دین و دنیا) بدار، مرا بیامرز و بر من رحمت آور. "یا مَنْ کُلَّ یَوْمِ عنْدَهُ جَدیدٌ وَ کُلُ رِزْق عنْدَهُ عَتیدٌ اَنْتَ الدَّائم الَّذی لا تُبکیکَ الازمانِ... اللَّهم وَ اسْتُرنی وَ عافِنی اَبَداً ما اَبقَیْتَنی وَاغْفِرْلی وَارْحَمْنی..." (4) .

 

---

(4) فاطمة الزهراء علیهاالسلام، بخش دعا.

فاطمه و زیور دنیا

پیامبر صلی الله علیه و آله وقتی از سفر می آمد، از دیدار فاطمه علیهاالسلام شروع می کرد، و به منزل فاطمه علیهاالسلام وارد می شد و در نزد فاطمه علیهاالسلام مدتی طولانی می ماند.

یک بار که از سفر رسید، فاطمه علیهاالسلام برای خود دو بازوبند و گردنبند و دو گوشواره از نقره و پرده ای برای درب خانه بخاطر آنکه پدرش و همسرش از سفر می آیند تهیه کرده بود.

وقتی پیامبر صلی الله علیه و آله از سفر آمد وارد منزل فاطمه علیهاالسلام شد، و اصحاب کنار در منزل ایستادند و نمی دانستند که بایستند یا پیامبر صلی الله علیه و آله نزد فاطمه علیهاالسلام زیاد می ماند و بروند. در این هنگام دیدند حضرت از حجره بیرون آمد، در حالی که ناراحتی در چهره اش دیده می شود، و آمد تا کنار منبر نشست.

فاطمه علیهاالسلام گمان کرد پیامبر صلی الله علیه و آله به خاطر بازوبند و گردنبند و گوشواره و پرده چنان کرد. لذا آنها را باز کرد و پرده را برداشت و خدمت پیامبر صلی الله علیه و آله فرستاد و گفت: به پیامبر صلی الله علیه و آله بگو: دخترت سلام می رساند و می گوید: اینها را در راه خدا انفاق کن.

وقتی آنها را آورد حضرت فرمود: آنچه می خواستم انجام داد. پدرش به قربانش. و این جمله را سه بار فرمود. بعد فرمود: دنیا برای محمد و آل محمد نیست. اگر دنیا در پیشگاه خداوند به قدر بال مگس ارزش داست به کافر یک جرعه آب نمی نوشانید.

سپس حضرت برخاست و وارد منزل فاطمه علیهاالسلام گردید. (3)

 

---

(3) بحار الانوار، ج 43، ص 20، ح 7.

نگاه به دنیا و ثروت

رسول خدا صلی الله علیه وآله از هر فرصتی برای تربیت جسمی و روحی فاطمه علیها السلام استفاده می کرد تا از او دختری نمونه، همسری نمونه و مادری نمونه بسازد، تا الگوی دیگران باشد. ابن شهر آشوب نقل می کند: روزی حضرت فاطمه علیها السلام از پدرش رسول خدا صلی الله علیه وآله تقاضای انگشتری نمود، پیغمبر به او فرمود: می خواهی چیزی به تو یاد دهم که از انگشتر بهتر باشد؟ سپس به او فرمود: هرگاه نماز شب خود را خواندی از خدا بخواه که به حاجت خود می رسی! فاطمه علیها السلام به دستور پدر این کار را انجام داد. هاتفی او را ندا داد: ای فاطمه علیها السلام! آنچه را خواسته ای در زیر مصلی و جای نماز تو است. فاطمه جای نماز را بلند کرد، زیر آن انگشتر یاقوتی را که به قیمت در نمی آمد مشاهده نمود. آن را بر داشته به انگشت کرد و مسرور شد. چون شب شد در خواب دید گویا در بهشت است و سه قصر را مشاهده کرد که مانند آنها در بهشت نبود، پرسید: این قصرها از آن کیست؟ گفتند: فاطمه دختر محمد صلی الله علیه وآله. فاطمه علیها السلام داخل یکی از آن قصرها شد و گردشی کرد. تختی در آنجا دید که سه پایه داشت. پرسید: این تخت چرا سه پایه دارد؟ گفتند: چون صاحب این تخت از خدا انگشتری درخواست کرده، به همین جهت یکی از پایه های این تخت را برداشته و برای او انگشتر درست کرده و به او داده اند و از این جهت این تخت روی همین سه پایه مانده است. فاطمه علیها السلام از خواب بیدار شد. چون صبح شد، پیش پدر آمد و خوابی را که دیده بود برای پدر تعریف کرد. حضرت به او فرمود: دنیا از آن شما نیست و آخرت بهره شما است و وعده گاه شما بهشت خواهد بود، شما را با دنیای فانی و پر از فریب کاری نیست. سپس به او دستور داد که به همان ترتیب انگشتر را زیر مصلی و جانماز خود بگذارد. فاطمه علیها السلام طبق دستور پدر عمل کرد. شب در خواب بهشت را دید و داخل همان قصر شده و آن تخت را مشاهده کرد که روی چهار پایه است و چون علت را پرسید گفتند: انگشتر برگشت و تخت به حال نخستین روی چهار پایه استوار گردید.(1)

سوید بن غفله می گوید: علی علیه السلام به شدت (گرسنگی و یا تنگدستی) مبتلا شده بود، فاطمه علیهاالسلام خدمت رسول الله صلی الله علیه و آله آمد و در خانه را کوبید. حضرت فرمود:

"اسمع حس حبیبی بالباب"؛

صدای پای محبوبم (فاطمه) را از پشت در می شنوم.

ای ام ایمن! برخیز و نگاه کن. ام ایمن در را به روی فاطمه گشود، وی وارد شد، حضرت فرمود: هیچ وقت در این ساعت نمی آمدی. فاطمه عرض کرد:

"یا رسول الله! ما طعام الملائکه عند ربنا؟"؛

ای رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم غذای ملائکه، نزد پروردگارمان چیست؟

فرمود: "التحمید"؛

ستایش خدا.

عرض کرد: غذای ما چیست؟

رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمود:

"والذی نفسی بیده، ما اقتبس فی آل محمد شهرا نارا"؛

قسم به آنکه جانم به دست اوست، یک ماه است در میان آل محمد پاره آتش (جهت پختن نان و غذا) نمی بینم.

پنج کلام به تو تعلیم می دهم که جبرئیل علیه السلام به من تعلیم نمود. عرض کرد: یا رسول الله، آن پنج کلام چیست؟ فرمود:

"یا رب الاولین و الاخرین، یا ذا القوة المتین، و یا راحم المساکین، و یا ارحم الراحمین"

ای پروردگار اولین و آخرین، ای صاحب نیروی متین و محکم، و ای رحم کننده بر مساکین، و ای رحیم ترین رحم کنندگان.

فاطمه علیهاالسلام برگشت. چون علی علیه السلام وی را دید، فرمود: پدر و مادرم فدایت، با خود چه آوردی، ای فاطمه!

عرض کرد: "ذهبت للدنیا و جئت للاخرة"؛ برای دنیا رفتم، و برای آخرت آمدم.

علی علیه السلام فرمود:

"خیر امامک، خیر امامک" (2) ؛ پیش رویت خیر است، پیش رویت خیر است.

 

---

(1) زندگی حضرت فاطمه و دختران پیامبر، ص 27.

(2) بحارالانوار، ج 43، ص 152، ح 10.