بهشت ارغوان | حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

بهشت ارغوان | حضرت فاطمه زهرا سلام الله علیها

ختم صلوات

ختم صلوات به نیت سلامتی و تعجیل در ظهور امام زمان (عج الله تعالی فرجه الشریف)

طبقه بندی موضوعی

۸ مطلب با موضوع «شهادت :: یورش و آتش زدن خانه وحی» ثبت شده است

یکی از بهترین مؤیّدات بر ارتکاب عمل و شکستن حرمت و حریم خانه حضرت فاطمه علیها السلام اظهار تأسّف و پشیمانی شدید خلیفه در آخرین لحظات زندگی است و این بهترین شاهد است که مسأله در حدّ تهدید به احراق پایان نیافته بلکه مأمورین او به خانه ریختند و حرمت و حریم خانه را شکستند.

مسأله ندامت و پشیمانی ابوبکر نسبت به اموری که در دوران خلافت دو ساله خود مرتکب شد، در کتب معتبر اهل سنّت و شیعه آمده است، و نخستین چیزی را که از آن اظهار ندامت و پشیمانی شدید می کند کشف و تفتیش خانه فاطمه علیها السلام است.

اما اینکه چرا این حوادث تلخ و ناگوار در تألیفات اکثر اهل سنّت انعکاس نیافته و حتی در بعضی از کتب تاریخی آنان مرحله اوّل هم ذکر نشده است کلاً دو چیز را می توان گفت؛

ما ابتداء به بیان این دو عامل می پردازیم و سپس به قسمتی از سخنان آنها در این مورد اشاره می نماییم.

ـ یکی از چیزهایی که اکثر دانشمندان اهل سنّت مخصوصاً متقدّمین از آنها در مورد صحابه پیامبر معتقدند، مسأله عدالت صحابه و اجتهاد آنهاست، آنها همه اصحاب پیامبر را عادل و مجتهد می دانند و آنها افرادی چون عمرو بن عاص، معاویة بن ابی سفیان، خالد بن ولید، عبدالرحمن ابن ملجم، مغیرة بن شعبه، و حتی یزید بن معاویه (با اینکه صحابی نیست) و همه صحابه را چه آنهایی که در کنار علی بن ابیطالب بودند و چه آنهایی که با او جنگیدند و چه آنهایی که عزلت گزیدند و... همه و همه را عادل و مجتهد می دانند، بر اساس این طرز تفّکر بسیاری از نویسندگان اهل سنّت از ذکر حوادثی که عدالت صحابه را زیر سؤال می برد خودداری می کنند. حادثه یورش به خانه امیرالمؤمنین علیه السلام و ریختن در خانه و آسیب رساندن به دخت گرامی رسول خدا و... حادثه کوچکی نیست، تا از یک سو این حادثه تلخ و ناگوار را در آثارشان بیاورند و از سوی دیگر حادثه آفرینان را افرادی عادل و مجتهد و بر حق معرّفی کنند، از این جهت عدّه ای ترجیح داده اند که در برابر مسائل و حوادثی که عدالت آنها را زیر سؤال می برد ساکت بمانند.

ـ عامل دیگر این امر خلع سلاح نمودن شیعه است آنها دیدند نقل این حوادث موجب می شود که شیعیان آنان از این امر به عنوان حربه ای برنده بر حقانیت مسلک و مرام خویش و ابطال مرام اهل سنت استفاده کنند. از این رو برای خلع سلاح مخالفین از نقل آن خودداری می کنند و گاهی در چاپهای بعدی آثار پیشینیان دست به تحریفاتی می زنند.

از این جهت سید مرتضی علم الهدی در الشافی و شیخ الطائفه در تلخیص الشافی پس از نقل خبر بلاذری در آمدن عمر با آتش به در خانه حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام و برخورد با فاطمه سلام الله علیها، و گفتگوی آن حضرت با او: آیا آمده ای که خانه ام را بر من بسوزانی و...؟ می گوید:

این خبر را شیعه از طرق متعدد روایت کرده است، و جا داشت که محدثین اهل سنّت نیز آن را نقل بکنند. آنها در گذشته این احادیث را با طیب نفس نقل می کردند ولی بعدها دیدند که نقل این مطالب بر ضررشان تمام می شود، پس از نقل آن خودداری کردند.

سخن سید مرتضی و شیخ طوسی بیانگر این واقعیت است که نویسندگان اهل سنّت هر چه بیشتر با حوادث ناگوار صدر اسلام فاصله می گرفتند کمتر آن حوادث مسأله آفرین را در تألیفاتشان می آوردند تا حربه ای به دست مخالفینشان ندهند، و عدّه ای بر این امر یعنی نیاوردن حوادث تلخ و رفتار و اعمال زشت عده ای از صحابه پیامبر، و پیدا کردن نقاط مثبتی در انتخاب خلیفه و مهم جلوه دادن آن تعمّد داشته اند تا مبادا مقام و موقعیّت خلفا زیر سؤال برود.

امام المورّخین محمد بن جریر طبری، در حوادث سال سی ام، در شرح حال ابوذر و ماجرای او با معاویة می نویسد:

در علّت فرستادن معاویه ابوذر را از شام به مدینه چیزهای زیادی گفته اند، که نقل بیشتر آنها را دوست ندارم، ولی کسانی که معاویه را معذور دانسته اند در این مورد داستانی را ذکر کرده اند که سرّی برایم از شعیب از سیف از عطیه از یزید فقعسی نوشت و....

وی از نگارش حقایقی که به کرامت خلیفه سوّم و معاویه بر می خورد خودداری می کند و از ایراد آن کراهت دارد.

سپس داستانی را که برخی در مقام معذرت خواهی از رفتار معاویه و تبرئه و بی گناه شمردن خلیفه ساخته اند ذکر کرده است، در حالی که این قصّه ساختگی برخلاف تاریخ صحیح و حدیث مسلّم است.

مرحوم علاّمه امینی رجال این داستان ساختگی را افرادی کذّاب و وضّاع و مجهول و ضعیف و متّهم به زندقه و... معرفی می کند.

ابن اثیر جزری به پیروی از طبری می گوید:

در علّت فرستادن معاویه ابوذر را از شام به مدینه چیزهایی گفته اند: از دشنام دادن معاویه او را، و تهدید کردن به قتل و فرستادنش از شام به مدینه بر شتر برهنه، و تبعید شدن ابوذر از مدینه به صورت خیلی زشت که نقل آن درست نیست و اگر هم واقعیّت داشته باشد باید عثمان را معذور دانست، و آن اینکه حق امام است که رعیّتش را ادب کند و غیر از این از عذرها، نه اینکه این امور وسیله طعن و انتقاد بر خلیفه قرار گیرند. و من از نقل آنها خودداری کردم.

مرحوم علامه امینی در این جا بحثی دارد تحت عنوان «جنایة التاریخ» و نمونه های بسیاری از این حق کشی ها را آورده است.

خط مشی طبری الگوی مورّخین بعدی قرار گرفت. آنها نیز که مدرکشان تاریخ طبری بود از آوردن حقایق به بهانه اینکه موجب عیبجویی در کبار صحابه خواهد شد طفره رفتند و در مقابل به نقل روایات ساختگی پرداختند. (66)

 


(66) چشمه در بستر، مسعود پور سید آقایی.

بیشتر علمای اهل سنّت این مرحله از تاریخ را مسکوت گذاشته و مسأله را در حدّ تهدید به احراق (سوزاندن) پایان برده اند، و تهدید به احراق و حتّی تأکید نمودن این تهدید به سوگند را به انگیزه حفظ وحدت مسلمین و بیعت با خلیفه، امری ناچیز می دانند و آن را عیبی برای خلافت به حساب نمی آورند.

ولی با این همه، بعضی از علما و دانشمندان اهل سنّت به این مرحله نیز تصریح کرده اند و از بعضی دیگر به طور ضمنی این قضیه فهمیده می شود.

قاضی عبدالجبار معتزلی، متوفّای 415 در این مورد می گوید:

«معلوم ٌ اَنَّ عَلیّاً علیه السلام لما امْتَنِعَ عَنِ البَیعةِ هَجمُوا عَلی دارِ فاطِمةَ»؛

روشن است، هنگامی که علی علیه السلام از بیعت خودداری کرد مأمورین خلیفه به خانه فاطمه ریختند. (61) .

ابن ابی الحدید معتزلی در شرح نهج البلاغه می گوید: من در نزد استاد خود ابوجعفر نقیب حدیث هبار بن اسود را می خواندم که نیزه حواله هودج زینب دختر رسول خدا کرده بود و او را به گونه ای ترساند که فرزندی از او سِقط شد و به این سبب رسول خدا در روز فتح مکّه خون او را هدر کرد، و می افزاید:

چون این حدیث را بر نقیب خواندم، وی گفت: هرگاه رسول خدا خون هبار را به جهت ترساندن زینب هدر کرد ظاهر این است که اگر رسول خدا در حیات بود، نسبت به خون کسی که فاطمه سلام الله علیها را ترساند و فرزند او را هلاک گرداند، نیز چنین می کرد ابن ابی الحدید می گوید:

به نقیب گفتم که این حدیث را از تو نقل کنم که فاطمه سلام الله علیها را ترسانیدند و فرزندش محسن را سِقط کردند نقیب گفت: آن را از من نقل نکن و خلاف آن را نیز از من نقل نکن که من در این امر به خاطر وجود اخبار متعارض متوقّف هستم.

و جای این سؤال است که اخبار دال بر سقط محسن را چه شده است تا به جهت تعارض با اخبار مخالف موجب توقف نقیب در این مسأله گردد. چون در کتب فعلی اهل سنت روایات اندکی بر سقط محسن دیده می شود.

همچنین شهرستانی در الملل و النحل و صفدی در الوافی بالوفیات، و عبدالقاهر بغدادی در الفرق بین الفرق در نقل عقائد نظّام اهانت عمر به حضرت فاطمه سلام الله علیها و ضربه زدن به آن حضرت و از بین رفتن محسن را جزو آن عقاید شمرده است.

محمدبن طلحه شافعی متوفّای 652 می نویسد:

«اَمّا مُحْسِن فَدَرَجَ سِقْطاً»؛ محسن به علت سقط شدن از بین رفته است. (62) .

شاعر توانا و ادیب بزرگ جهان عرب، عبدالمسیح انطاکی مسیحی (63) علت وفات حضرت فاطمه سلام الله علیها را چنین می نویسد:

چند امر در سلامت فاطمه زهرا علیها السلام تأثیر داشت؛ 1 ـ رحلت جانگداز پدر بزرگوارش. 2 ـ غصب خلافت از همسرش. 3 ـ خشونتی که از عمر بن خطاب بر او رفت.

همچنین عمر ابوالنصر، نویسنده معاصر مصری، مسأله هجوم عمر به خانه حضرت فاطمه علیها السلام و وادار کردن علی به بیعت با ابوبکر را ذکر می کند وی در مورد محسن می نویسد: مورخین در وجود او اختلاف دارند اگر چه یعقوبی و مسعودی و غیر آنان بر وجود او تأکید می ورزند.

مؤلف کتاب الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد می گوید:

فاطمه پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله کودکی به نام محسن را سقط کرده است. شاید به خاطر ناراحتی و اضطراب زیاد کودک را سقط کرده است. (64) .

همچنین عباس محمود العقاد در وفات حضرت فاطمه سلام الله علیها می نویسد: زهرا به بیماری فرسایشگر قابل توصیفی مبتلا نبوده است زیرا یکی از ویژگیهای عرب توانایی زیاد آنان در توصیف است، اطرافیان زهرا و اهل خانه او از قدرتمندترین عرب در بیان سلامت و مریضی افراد بودند، و ما در کلام آنان که شکوه های او را بازگو می کنند به بیماریهایی بر نمی خوریم که انسانی را در عنفوان جوانی از بین ببرد، آنچه از کلامشان به دست ما رسیده علت وفات وی نقاهت، ضعف و اندوه است و بر اینها رنج و بیماری تولد زودرس را نیز باید افزود هر گاه درست باشد که او پس از رحلت پیامبر صلی الله علیه وآله کودکی به نام محسن را سقط کرده است چنانچه در بعضی از اخبار مشاهده می شود. (65) .

 


(61) در صفحات 61 و 78 و... کتاب «وفاة الصدیقة الزهرا علیها السلام».

(62) فاطمه علیها السلام بنت محمد صلی الله علیه وآله، ص118- 100.

(63) متوفّای 1341 قمری در «القصیدة العلویة المبارکة»، پاورقی صفحه 204.

(64) فاطمه الزهرا علیها السلام ، ص68، عباس محمود العقاد و همچنین مراجعه شود به عبقریه عمر، ص157.

(65) فروع کافی، ج6، ص18 ـ معانی الاخبار، ص205؛ امالی الصدوق، مجلس24، ص100؛ خصال، ص634؛ اختصاص، ص185 – 186؛ تلخیص الشّافی ج3، ص156؛ دلائل الامامه.

در اینجا مناسب است که نگاهی نیز به زیارتنامه های آن حضرت بیندازیم، برای آن حضرت چند زیارتنامه ذکر کرده اند که به بعضی از آنها اشاره می شود. یکی همان زیارتنامه معروفی است که با جمله «اَلسلامُ عَلَیْکِ یا مُمْتَحَنَةُ امتَحَنَکِ الّذی خَلَقَکِ قَبْلَ ان یَخْلُقَکِ...».

این زیارتنامه دارای سند است، و شیخ مفید، شیخ طوسی، شیخ حرّ عاملی و علامه مجلسی و بعدیها نیز آن را ذکر نموده اند.

در این زیارتنامه کوتاه و مختصر جملاتی دالّ بر شهادت و یا شکستن پهلو و... وجود ندارد، و گویا این زیارتنامه به نظر شیخ صدوق در من لایحضره الفقیه نرسیده و از این جهت آن را نیاورده است.

دیگر زیارتنامه مختصری است که شیخ مفید در کتاب المزار می آورد و بخشی از آن چنین است:

«اَلسّلامُ عَلَیْکَ یا رَسولَ اللّه اَلسّلام عَلی اِبْنَتِکَ الصّدیقةِ الطاهِرَة اَلسّلامُ عَلَیْکِ یا فاطِمَةُ یا سیدَةُ نِساءِالعالَمین، ایتّها البَتول الشَّهیّدة اَلطاهِرَة، لَعَنَ اللّهُ مانِعَکِ اِرثَکِ و دافِعَکِ عَنْ حقّک...».

کفعمی در بلدالامین و مجلسی در بحارالانوار نیز آن را آورده اند.

در زیارتنامه سوّم که شیخ طوسی می فرماید اصحاب ما آن را در مقام زیارت آن حضرت می خوانند این جملات آمده است

«اَلسُّلامُ عَلَیْکِ یا بِنْتَ رَسولِ اللّه... اَلسَّلامَ عَلَیْکِ اَیَّتُها الصِدیقَّةُ الشَهیْدَة... اَلسَّلامُ عَلَیْکِ ایَتُّها المُضْطَهَدَةُ المَقْهُورَة...»

شیخ طوسی این زیارت را از شیخ صدوق گرفته است و متن آن از منشأت خود صدوق است. صدوق می گوید: پس از آنکه پشت به قبله و روی به جانب بیت فاطمه سلام الله علیها نمودم چنین گفتم: السلام علیک... و در پایان می افزاید: من در احادیث زیارتنامه ای برای حضرت فاطمه سلام الله علیها نیافتم، پس می پسندم برای مراجعه کننده به کتابم آنچه را که برای خودم می پسندم.

در زیارتنامه چهارم که مجلسی و دیگران آن را از سید بن طاووس از کتاب مصباح الزائر او نقل می کنند در فرازی از آن چنین آمده است:

«... اَلسَّلامُ عَلَی البَتُولةِ الشَهیدَة... اَلسَّلامُ عَلَیْکِ ایّتُهَاالمُمْتَحَنَة اَلسَّلامُ عَلَیْکِ ایَّتُهَا المَظْلُومَةُ الصّابِرَة لَعَنَ اللّهُ مَنْ مَنَعَکِ حَقَّکِ وَ دَفَعَکِ عَن اِرْثِک وَ لَعَنَ اللّهُ مَنْ ظَلَمَکِ وَ أعْنَتَکِ وَ غَصَّصَکِ بِریقِکِ وَ أَدْخَلَ الذُّلَ بَیْتَکِ...»

در این زیارتها شهیده را به معنای گواه و الگو گرفتن و آن را همانند بتول، راضیه، مرضیه از القاب آن حضرت قرار دادن خلاف ظاهر است. زیرا شهید به معنای کسی که در میدان جنگ و یا مظلومانه کشته شود در لسان پیامبر و ائمه علیهم السلام به کار رفته، و در صدر اسلام یک اصطلاح رایجی بوده است.

بنابراین اطلاق شهیدة به آن حضرت به این معنا است که آن حضرت مظلومانه به خاطر آسیبی که به او رسیده بود وفات کرد. وانگهی ما در میان اسماء و القابی که از زبان پیامبر اسلام و ائمه اطهار برای آن بانوی بزرگوار ذکر شده لقبی به نام شهیدة (به معنای شاهد و الگو) نمی یابیم، تا بگوییم شهیدة به همین معنا در زیارت نامه ها منظور است، بلکه این لقب نیز مثل صابرة، ممتحنة، مظلومة و مضطهدة و... به خاطر آسیب مهاجمین به آن حضرت، که منتهی به رحلت او گردید بعداً به او داده شده است.

در زیارتنامه پنجم که مرحوم مجلسی و محدّث قمی آن را از سیّد بن طاووس متوفّای 664 نقل نموده اند جملاتی به صورت صریح بر شکستن پهلو و کشتن فرزندش محسن و غصب کردن حق وی دلالت می کند.

«... وَ صَلِّ عَلَی الْبَتولِ الطاهِرَة، الصِدیْقَةِ المَعْصُومَة، التَقیّةِ النَّقیَّة، الرَضیّة المَرْضیَّة، الزَکیَّةِ الرَشیْدَة، المَظْلُومَةِ الْمَقْهُورَة، المَغصوبَةِ حَقُّها المَمْنُوعَةِ اِرْثُها، المَکْسُورَةِ ضِلْعُها، المَظْلُومِ بَعْلُها المَقْتُولِ وَلَدُها...»

البتّه علامه مجلسی تصریح می کند که سند این زیارت به نظرش نرسیده است، ولی اکثر محدّثین شیعه این زیارت را در کتاب دعا و زیاراتشان آورده اند.

این حاکی از آن است که محتوای این زیارت مورد قبول و باور علمای شیعه بوده است و اگر این ظلم و ستمها بر آن حضرت واقع نشده بود خواندن این زیارتنامه با توجّه به اینکه زیارت یک عمل عبادی است مشروع و جایز نمی بود.

درنتیجه از نظر علمای شیعه، مسأله در حدّ تهدید به سوزاندن پایان نمی یابد بلکه مأمورین خلیفه به خانه ریختند و در این رهگذر به فاطمه زهرا علیها السلام آسیب و صدمه رسانیدند به گونه ای که فرزندی را که در شکم داشت، ساقط کرد، و از صدمات آن به بستر مریضی افتاد و در آن کسالت رحلت کرد.

به تصریح مرحوم شیخ الطائفه در تلخیص الشافی این مسأله نزد شیعه معروف و بلاخلاف است.

حکیم الهی ملاّمحسن فیض کاشانی متوفّای 1091 در علم الیقین در فصل بیستم در این مورد می نویسد:

سپس عمر عده ای از طلقاء و منافقین را جمع کرده و به سوی خانه امیرالمؤمنین آمدند و با در بسته مواجه شدند و فریاد کشیدند یا علی! از خانه بیرون بیا که خلیفه رسول خدا تو را می خواند، ولی آنان در را به روی آنها باز نکردند.

پس هیزم آوردند و در پای در نهادند و آتش تهیه کردند تا در خانه را بسوزانند و عمر فریاد کشید و گفت: به خدا قسم اگر در را باز نکنید آن را آتش می زنم و همین که فاطمه علیها السلام دانست که آنها تصمیم دارند خانه را بسوزانند حرکت کرد و در را گشود.

همین که در را گشود جمعیّت او را به عقب راندند و فاطمه علیها السلام بین در و دیوار واقع شد و سپس بر سر امام ریختند و گریبان وی را گرفتند و درحالی که او را بر زمین می کشاندند به سوی مسجد بردند، فاطمه علیها السلام بین آنها و همسرش حائل شد و گفت: به خدا قسم نمی گذارم که پسرعمویم را به زور به مسجد ببرید... جمعیت که چنین دیدند امام را رها کردند، عمر به قنفذ دستور داد که با تازیانه فاطمه علیها السلام را بزند، قنفذ تازیانه را به فاطمه سلام الله علیها زد تا ایشان از حال برفت و اثر آن در جسم شریفش پیدا شد و این ضربت بیشترین تأثیر را در سقط جنین او که پیامبر او را محسن نام نهاده بود، داشته است و....

البته مرحوم فیض این بخش از علم الیقین (58) را از کتاب «التهاب نیران الاحزان» نقل می کند ولی از بیوگرافی مؤلف این کتاب اطلاعی در دست نیست. منتهی اعتماد فیض بر این کتاب و نقل فصلهایی از آن می تواند بیانگر نظر وی در این قضیه باشد. (59) .

همچنین محدّث قمی حاج شیخ عباس در بیت الاحزان در موارد زیادی این مسأله را خاطر نشان کرده است، و به تألیف ایشان در این موضوع، بیت الاحزان مراجعه شود.

همچنین سید عبدالرزاق الموسوی المقرم متوفّای 1391 (60) این مسأله را یادآور شده است.

بنابر این مسأله از نظر روائی و کلامی و تاریخی مورد اتفاق علماء شیعه است. شأن یک محقّق و پژوهشگر تاریخ آن است که با توجه به مدارک و منابعی که در دست دارد به تحقیق و بررسی بپردازد چه اینکه تاریخ یک علم نقلی است، همانند فقه و تفسیر و... ما نمی توانیم به صِرْف بعید دانستن این امر از طرف دست اندرکاران خلافت به تاریخ سازی بپردازیم، و این همه منابع و مدارک را نادیده بگیریم و اگر این امر را دیگران قبول ندارند لااقل این عقیده شیعه است.

 


(58) از فصل 6 باب 14 تا اول فصل 25 از همین باب.

(59) شرح الاصول الخمسه، ص756.

(60) شرح نهج البلاغه، ج10 ،ص225 - 226؛ ج13، ص301 - 302.

گفته می شود که دختر گرامی پیامبر هنگام جلوگیری از ورود مهاجمین به خانه صدمه و آسیب دید به طوری که فرزندی که در شکم داشت ساقط کرد، و از آن پس همواره بیمار، و در رنج و اندوه به سر می برد تا رحلت کرد. این موضوع از نظر مدارک و منابع شیعی به آسانی قابل اثبات است و به عنوان یک امر مسلّم تلّقی می گردد. این مسأله هم در آثار قدماء و متقدمین از علمای شیعه و هم در آثار متأخرین آنها منعکس گردیده است.

نه تنها شیعه بلکه برخی از اهل سنّت نیز بدان اشارت نموده اند، ولی چنانچه بیان داشتیم بسیاری از آنان در همان مرحله اوّل توقف نموده و قدمی جلوتر ننهاده اند و از ذکر حوادث بعدی سکوت کرده اند، ولی چنانچه به زودی خواهد آمد نتیجه بحث این سه فصل حکایت از وقوع این حادثه هولناک و دلخراش و اسفبار دارد.

برای تحقیق در مسأله بحث را در دو بخش مطرح می کنیم:

ـ انعکاس این قضیه در مدارک شیعی و احیاناً در برخی از منابع سنّی.

ـ علّت عدم انعکاس این قضیه در اکثر منابع سنّی.

اما در قسمت اوّل نخست به نقل سخنان برخی از بزرگان شیعه می پردازیم و سپس گفته های بعضی از دانشمندان اهل سنّت را ذکر می کنیم.

در آثار و تألیفات بزرگان شیعه چه متقدّمین و چه متأخّرین، و چه محدّثین و چه متکلّمین و... این قضیّه اسفبار منعکس شده است.

ـ نصربن مزاحم مِنْقری کوفی مورّخ شیعی متوفّای سنه 212 در کتاب صفیّن می آورد، وقتی که معاویه شریعه فرات را برای بار دوّم بر روی سپاه عراق بست، مردی از طایفه سَکون از اهل شام به نام سلیل بن عمرو، در ضمن اشعاری معاویه را بر ادامه ممانعت آب تحریک و تشجیع نمود، معاویه پاسخ داد حق با شماست ولیکن عمروعاص نمی گذارد (یا چنین نظری دارد) و می گوید:

آنها را از آب مانع مشو، چون علی کسی نیست که خودش تشنه بماند و تو را سیراب ببیند در حالی که افسار اسبها در دست او و سپاه اوست و به فرات نظر می افکند مگر آنکه یا از فرات سیراب شود و یا کشته شود و تو می دانی که او شجاع و بی باک است و با او مردم عراق و حجاز هستند و من و تو شنیده ایم که او می گفت: ای کاش! چهل مرد می داشتم و سپس قضیه ای را یاد کرد، ای کاش! در روزی که خانه فاطمه سلام الله علیها را تفتیش می کردند چهل مرد می داشتم.

ـ محمدبن یعقوب کلینی متوفّای 329 در اصول کافی در باب مولد الزهراء حدیث دوّم به سند صحیح از امام کاظم علیه السلام روایت می کند:

«اِنَّ فاطمة صِدّیقة شهیدةٌ وَ اِنَّ بناتَ الانبیاء لایطمثن».

مولی محمد صالح مازندرانی متوفّای 1086 یا 1081 در شرح واژه شهید می گوید: شهید به کسی گویند که در میدان جنگ به عنوان انجام وظیفه کشته شود سپس معنای آن توسعه یافت و به هر کسی که مظلومانه کشته شود، مثل فاطمه علیها السلام اطلاق می شود زیرا او را در حالی که فرزندی در شکم داشت در به پهلوی او زدند و فرزندش سقط شد و به سبب آن از دنیا رفت اما وجه تسمیه (این افراد و حضرت فاطمه سلام الله علیها) به شهید این است که خداوند و فرشتگان، بهشت را برای او شهادت می دهند. و یا اینکه او پس از مردن به حیات متصف می شود مثل اینکه او حاضر و ناظر است و نمرده و یا اینکه مقام و منزلتی را که خدا برایش فراهم نموده مشاهده می کند.

ـ شیخ صدوق متوفّای سنه 381 هـ.ق روایت مفصّلی از ابن عباس از رسول گرامی اسلام در فضیلت فاطمه زهرا علیها السلام نقل می کند. تا اینکه می گوید رسول خدا فرمود:

«هرگاه فاطمه را می نگرم به یادم می آید ستم و ظلمی که بعد از من به او روا خواهند داشت. و گویا با فاطمه حاضرم و می نگرم که خواری وارد خانه او می شود و هتک حرمت او می گردد و حق او را غصب می نمایند و او را از ارثش محروم می کنند و پهلوی او را می شکنند و جنین او را سِقط می کنند و او فریاد می کشد که یا محمّداه و استغاثه می کند ولی کسی به فریاد او نمی رسد و همواره پس از من محزون و مغموم و گریان خواهد زیست...».

همچنین در مجلس بیست هشتم، حدیث دوم با سند معتبر از امیر المؤمنین روایت کرده است که آن حضرت فرمود: روزی من و فاطمه و حسن و حسین در خدمت پیامبر نشسته بودیم ناگاه آن حضرت به سوی ما نظر افکند و گریست گفتم سبب گریه چیست یا رسول الله! فرمود: گریه ام برای آن چیزی است که بعد از من به شما روا خواهند داشت. پرسیدم آن چیست؟ فرمود: برای ضربتی که به فرق تو خواهد رسید و آن سیلی که بر روی زهرا خواهند نواخت و زخمی که بر ران حسن خواهند زد و او را به زهر مسموم کنند و از کشتن حسین.

چون این خبر را شنیدند همه گریان شدند.

همچنین شیخ صدوق در معنای سخن پیامبر صلی الله علیه وآله به امیرالمؤمنین علیه السلام: «یا علّی لک کنزٌ فِی الجنّة وَ اَنْتَ ذُوقرنیها» پس از معنا نمودن کنز و مختار خودش (کلید نعمت های بهشت) می گوید: از بعضی از اساتیدم شنیدم که می گفت منظور از این کنز فرزندش محسن است، همانیکه حضرت فاطمه سلام الله علیها به علّت قرار گرفتن بین در و دیوار او را ساقط کرد....

صدوق بدون آنکه در پیرامون این معنی اظهار نظر کند وارد بیان معنای ذوالقرنین می شود.

ـ در کتاب اختصاص منسوب به شیخ مفید، جسارت و هتک احترام و صدمه دیدن حضرت فاطمه علیها السلام در مسأله فدک ذکر شده است.

البته ایشان در داستان سقیفه می گوید مأمورین خلیفه به در خانه امیرالمؤمنین آمدند و فاطمه علیها السلام در را بر روی آنها بست و عمر با لگد در را شکست و مأمورین به خانه ریختند و امام علیه السلام را به زور به مسجد بردند. در این جا سخنی از زدن فاطمه زهرا علیها السلام نیست، ولی در داستان فدک می گوید ابوبکر قباله فدک را به فاطمه داد و فاطمه علیها السلام خارج شد و در راه به عمر برخوردکرد، عمر پرسید آن چیست که با تو است؟

گفت: سند فدک است که ابوبکر به من داد، گفت: آن را به من بده. فاطمه علیها السلام خودداری نمود. عمر چنان با لگد او را زد که فاطمه محسن را که به آن حامله بود، سِقط کرد و چنان سیلی به او زد که گوشواره از گوش او شکست و قباله را گرفت و پاره کرد...

ـ مسعودی مؤلف مروج الذهب در اثبات الوصیّة در داستان سقیفه می نویسد: مأمورین خلیفه به سوی منزل امام روی آوردند و به خانه امام هجوم بردند و درِ خانه را سوزاندند و امام علیه السلام را به زور از خانه بیرون بردند و فاطمه سیده زنان عالم را بین در و دیوار قرار دادند تا جایی که فرزندی که در شکم داشت سقط گردید، و امام را وادار به بیعت کردند امام خودداری کرد گفتند: اگر بیعت نکنی تو را می کشیم و....

ـ سید مرتضی علم الهدی متوفای 436 می گوید: قاضی عبدالجبار معتزلی مسأله زدن عمر حضرت فاطمه سلام الله علیها را انکار می کند و از ابوعلی (جبّائی) نقل می کند که خبر نقل شده از جعفر بن محمد علیه السلام در زدن عمر حقیقت ندارد بلکه روایت شده است که امام صادق علیه السلام نسبت به آن دو خلیفه اظهار دوستی می کرد.

سید مرتضی در این مقام می گوید: استناد قاضی عبدالجبّار به انکار ابوعلی در این قصه و ادعای دوستی امام صادق نسبت به آن دو خلیفه اشکالاتی دارد؛ اول اینکه انکار ابوعلی بدون دلیل است و چگونه ابوعلی این روایت را رد نکند در صورتی که به عقیده او خلافت حق آنان ـ ابوبکر و عمر ـ بود و آنان بخشی از حقوقشان را دریافت کردند و به لطف و تأیید الهی نزدیک بودند و در دینداری می کوشیدند و اگر او این عقاید تحقیق ناشده را از قلبش بیرون می کرد، آن وقت معنای این روایت را می فهمید و دست کم در درستی و بطلان آن شک می کرد... و سپس سید ادعای اظهار دوستی امام صادق علیه السلام نسبت به آن دو را رد می کند و روایت آن را جعلی و ساختگی می داند...

ـ شیخ الطائفه ابی جعفر طوسی متوفّای 460 در روایتی از امام صادق علیه السلام می گوید:

«وَاللّهِ ما بایَعَ عَلّی علیه السلام حتّی رأی الدّخانَ قد دَخَلَ بیته»؛ به خدا قسم علی علیه السلام بیعت نکرد تا اینکه دید که دود وارد خانه اش گردید.

طبق این روایت مسأله در حد تهدید به احراق نبوده است؛ بلکه آن را عملی ساختند و درِ خانه را آتش زدند و درِ سوخته را با لگد پا از جا در آوردند و به خانه ریختند و...

هچنین وی در این مورد می نویسد:

از چیزهایی که بر خلیفه اول عیب گرفته اند و عملش را مورد انکار قرار داده اند زدن آنهاست فاطمه زهرا علیها السلام را. و روایت شده که آنها او را با تازیانه زدند و مشهور بین شیعه این است که عمر چنان فاطمه علیها السلام را زد که او فرزندی را که در شکم داشت سِقْط کرد و خبر این قضیه نزد شیعه مشهور و بلاخلاف است، و مأمورین خلیفه خواستند که خانه را بر او بسوزانند هنگامی که گروهی بدان پناه بردند و از بیعت امتناع ورزیدند و کسی نمی تواند خبر مربوط به واقعه را انکار کند؛ زیرا خبر این قضیه را قبلاً از بلاذری و غیر او نقل کردیم و روایات شیعه در این قضیّه مستفیضه است و در آن اختلافی ندارند. (56) .

ـ همچنین خواجه نصیرالدین طوسی فیلسوف و متکلّم و دانشمند نجومی متوفّای سنه 672، در تجرید الاعتقاد، این حادثه ناگوار را آورده است. روشن است که مطالب و محتویات یک کتاب کلامی و عقیدتی که عقائد و نقطه نظرهای دینی یک مذهب و مکتب را بازگو می کند نمی تواند متکّی و مبتنی بر یک سری روایات ضعیف باشد، بلکه این عقیده اکثریت قاطع دانشمندان شیعه در این مورد است.

خواجه در بحث امامت از تجریدالاعتقاد در صلاحیت نداشتن غیر حضرت امیر علیه السلام برای امامت، در مورد ابوبکر می گوید:

ابوبکر را در خانه رسول خدا دفن کردند که در زمان حیات از دخول آن ممنوع بود و هنگامی که امیرالمؤمنین علیه السلام از بیعت با ابوبکر خودداری کرد گروهی را به خانه آن حضرت فرستاد و آتش در خانه افکندند، با آنکه دختر گرامی رسول خدا فاطمه علیها السلام و حسن و حسین علیهماالسلام و گروهی از بنی هاشم در آن بودند و حسنین وقتی که او را در جایگاه رسول خدا دیدند بر او اعتراض کردند، و در آخر عمر حسرت می خورد که چرا با خانه فاطمه علیها السلام بی حرمتی کرد.

ـ علامه حلّی متوفّای 726، در کشف المراد در توضیح این قسمت می گوید:

اینها انتقادات دیگری است در مورد ابوبکر، او در خانه رسول خدا به خاک سپرده شد در صورتی که در حیات رسول خدا از ورود به آن خانه بدون اذن او نهی شده بود، و وقتی که امیرالمؤمنین علیه السلام از بیعت امتناع کرد گروهی را به خانه او فرستاد و آنها آتش در خانه افکندند، در حالی که ساکنین خانه فاطمه علیها السلام و حسنین و جمعی از بنی هاشم بودند، و علی علیه السلام را با جماعتی به جبر از خانه بیرون کشیدند و زبیر که با آنها بود شمشیرش را گرفتند و شکستند و ضربتی به فاطمه علیها السلام رسید که از آن ضربت جنینی را که در شکم داشت و پیامبر او را محسن نام نهاده بود سِقط کرد و....

ـ فاضل مقداد متوفّای 826، در شرح باب حادی عشر در ذیل کلام علامه حلی:

«وَالاَِدلّةُ فی ذلِکَ لاتُحْصی کثرةً» (57) ،

شش دلیل بر این امر می آورد و در دلیل پنجم می گوید:

آن حضرت ادّعای امامت فرمود... چون دید کسی او را یاری نمی کند در خانه نشست و مشغول جمع آوری قرآن شد و چون او را به جهت بیعت طلبیدند، امتناع کرد تا آنکه دَرِ خانه او را آتش زدند و او را به جبر و قهر بیرون کشیدند...

شارح دیگر باب حادی عشر ابن مخدوم حسینی متوفّای سنه 976، در مفتاح الباب در شرح این سخن علاّمه می گوید:

ادّعای امامت آن حضرت در کتابهای سیره مشهور است و حتّی در آنها آمده هنگامی که امام مخالفت مخالفین و اصرار آنها در مخالفت با خویشتن را دید و دانست، در خانه اش نشست و به جمع آوری کتاب خدا مشغول شد و او را برای بیعت طلبیدند و او خودداری نمود تا در خانه اش آتش افکندند و او را به زور بیرون کشیدند.

ـ همچنین علی بن یونس عاملی متوفّای 877 می گوید:

«و منها ما رواه البلاذری و اشتهر فی الشیعه اَنَّهُ حَصرَ فاطِمَة فِی البابْ حَتی اَسْقَطَتْ مُحْسِناً مَعَ عِلْمِ کُلِ اَحد بِقولِ اَبیها لَها: فاطِمَةُ بَضْعَةُ مِنّی مَنْ آذاها فَقَدْ آذانی»؛

از آن جمله چیزی است که بلاذری نقل کرده و میان شیعه مشهور است که عمر حضرت فاطمه سلام الله علیها را پشت در محصور کرد به طوری که محسن را سقط کرد با اینکه همه می دانند پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: فاطمه سلام الله علیها پاره تن من است هر که او را بیازارد مرا آزرده است.

البته در چاپهای فعلی کتاب بلاذری (انساب الاشراف) چنین خبری در آن دیده نمی شود و ممکن است با توجه به پراکندگی مجلدات این کتاب در گذشته، تصرّفی در آن انجام گرفته باشد.

غیر از موارد یاد شده در مدارک و منابع دیگر شیعی، نیز این موضوع عنوان شده است اگر چه در اعتبار برخی از این منابع حرفهایی زده اند، و در استناد آنها به مؤلّفین اتّفاق نظر وجود ندارد. ما تنها فهرست این منابع را نقل می کنیم و از ذکر اقوال مؤلّفین خودداری می کنیم.

ـ کتاب سلیم بن قیس متوفّای حدود سنه 90 هجری، حدیث چهارم ص 37 نقل نموده است.

ـ التفسیر، تألیف محدث جلیل محمد بن مسعود بن عیاش، معاصر ثقة الاسلام کلینی، در جلد 2 صفحه 67، مسأله آمدن عمر با گروهی به در خانه حضرت فاطمه سلام الله علیها، شکستن در خانه، ریختن مهاجمین به خانه، و بردن امیرالمؤمنینعلیه السلام ملببّاً آمده است.

ـ دلائل الامامة، ابی جعفر محمد بن جریر بن رستم الطبری، معاصر شیخ طوسی (متوفّای 460) و نجاشی (متوفّای 450) و او متأخّر از ابن جریر عامی است و سید ابن طاووس و سید هاشم توبلی بسیار از او نقل کرده اند.

ایشان در ص 45، در روایتی از امام صادق علیه السلام می نویسد:

علّت وفات حضرت فاطمه سلام الله علیها این بود که قنفذ غلام آن مرد (عمر) به دستور او با غلاف شمشیر او را زد به گونه ای که آن حضرت فرزندی که در شکم داشت ساقط کرد و به سبب آن سخت مریض شد.

این روایت از حیث سند معتبر و قابل اعتماد می باشد.

این نقل با دیگر نقل هایی که این امر را به عمر نسبت می دهد منافات ندارد؛ زیرا چنانچه در این نقل آمده ممکن است که عمر دستور داده باشد و قنفذ اجرا کرده باشد از این جهت فعل را می توان به هر کدامشان نسبت داد.

ـ الاحتجاج، ابو منصور احمد بن علی بن ابیطالب الطبرسی از اعلام قرن پنجم در احتجاج امام حسن مجتبی با جماعتی از مخالفین از جمله مغیرة بن شعبة ص 413 این مسأله را نقل کرده است.

ـ در کامل بهائی، تألیف حسن بن علی بن محمد مشهور به عماد الدین طبری، معاصر خواجه نصیرالدین طوسی، نیز آسیب دیدن آن بانوی بزرگوار از سوی مهاجمین و شهادت محسن در ج 1، ص306 و 309 و 312 آمده است.

ـ ارشاد القلوب الی الصواب، للشیخ الجلیل ابی محمد الحسن بن ابی الحسن بن محمد دیلمی، از معاصرین فخر المحققّین فرزند علاّمه حلّی متوفّای 771 نیز این مطلب را متعرّض شده است.

ـ در نفحات اللاهوت از محقق کرکی، صفحه 130، تهدید به آتش زدن خانه و فراهم کردن هیزم و از بین رفتن محسن آمده است.

ـ غایة المرام فی حجة الخصام از محدّث بزرگوار سید هاشم بحرانی در باب 56، ص 559 این موضوع را از سُلیم آورده است.

ـ علاّمه مجلسی نیز در بحارالانوار این حادثه ناگوار را ذکر می کند.

ـ در بحرالمعارف از شیخ عبدالصمد همدانی، متوفّای 1216 قمری نیز این مطلب آمده است.

 


(56) الباب الحادی عشر، علاّمه الحلی، ص47، تحقیق دکتر مهدی محقّق.

(57) المحجه البیضاء فی تهذیب الاحیاء، ج1، ص231؛ الذریعه، ج2، ص278.

عمر در ضمن نامه ای برای معاویه چگونگی بر خورد خود با فاطمه علیها السلام را چنین بیان می کند:

به فاطمه که پشت در بود گفتم: اگر علی از خانه (برای بیعت) بیرون نیاید، هیزم فراوانی به اینجا بیاورم و آتشی بر افروزم و خانه و اهلش را بسوزانم، و یا اینکه علی را برای بیعت به سوی مسجد می کشانم. آنگاه تو و مردان دیگر هیزم بیاورید، و به فاطمه گفتم: خانه را به آتش می کشم. همان وقت دستش را از در بیرون آورد تا ما از ورود به خانه باز دارد، من او را دور نموده و با شدت، در را فشار دادم و با تازیانه بر دستهای او زدم تا در را رها کند، از شدت درد تازیانه، ناله کرد و گریست، ناله او به قدری جانکاه و جگر سوز بود که نزدیک بود دلم نرم شود و از آنجا منصرف گردم، ولی به یاد کینه های علی علیه السلام و حرص او برکشتن قریشیان (مشرک) افتادم... با پای خودم لگد بر در زدم، ولی او همچنان در را محکم نگه داشته بود که باز نشود، وقتی که لگد بر در زدم صدای ناله فاطمه را شنیدم که گمان کردم، این ناله، مدینه را زیر و رو کرد، در آن حال فاطمه می گفت: «یا ابتاه! یا رسول الله هکذا یفعل بحبیبتک و ابنتک، اه یا فضة الیک فخذینی فقد و الله قتل ما فی أحشائی من حمل»؛ ای پدر جان! ای رسول خدا! بنگر که این گونه با حبیبه و دختر تو رفتار می شود. آه! ای فضه بیا و مرا دریاب که سوگند به خدا فرزندم کشته شد. در عین حال در را فشار دادم، در باز شد، وقتی وارد خانه شدم، فاطمه با همان حال روبروی من ایستاد، ولی شدت خشم، مرا به گونه ای کرده بود که گویی پرده ای در برابر چشمم افتاده است چنان سیلی روی روپوش به صورت فاطمه زدم که به زمین افتاد... (55) .

 


(55) دلائل الامامه، طبرسی، ج3؛ بیت الاحزان، ص96 - 97.

 

 

پس از آن که سران کودتا، علی علیه السلام را به بیعت فراخواندند، او خودداری کرد (1) و فرمود: «سبحان الله! چه زود به رسول خدا دروغ بستید. ابوبکر و اطرافیانش خوب می دانند که خدا و رسولش غیر از من کسی را به جانشینی برنگزیدند و این عنوان تنها زیبنده من است». (2) ابوبکر به اشارت عمر، (3) فرمان هجوم به خانه زهرا علیها السلام- این آخرین سنگر ولایت- را داد و به عمر گفت. با جماعتی به خانه زهرا علیها السلام برو و همه را برای بیعت به این جا بخوان و چنانچه علی علیه السلام سر باز زد با او بجنگ (4) و به زور و شدت هر چه تمام، نزد من بیاورش. (5) .

عمر که مدتها در انتظار چنین روزی بود و بدون کشته شدن علی علیه السلام کار را تمام شده نمی دید؛ (6) بی درنگ با توده ای از آتش و جماعتی از منافقان و آزاد شده های قریش (7) به طرف خانه فاطمه علیها السلام- همان که جبرییل و رسول نیز بدون اذان داخل نمی شدند- هجوم برد و نعره برآورد: به خدا قسم! اگر برای بیعت بیرون نیایید، خانه را با اهلش به آتش خواهم کشید. یکی با تعجب گفت: فاطمه در خانه است! عمر جواب داد: حتی اگر او باشد.

زهرا علیها السلام تا صدای نعره شنید، با عجله به طرف درب خانه رفته و آن را محکم بست (8) و از همان جا (9) به دفاع از علی علیه السلام برخاست و بر آن جماعت گمراه (10) برآشفت و عمر را عتاب کرد: آیا از خدا پروا نداری؟ (11) وای بر تو! این چه جرأت و جسارتی است که به خدا و رسولش کرده ای؟ آیا می خواهی نسل رسول را نابود و نور خدا را خاموش کنی؟ (12) به راستی آیا می خواهی خانه ما را به آتش بکشی (13) و فرزندانم را بسوزانی؟ (14) .

عمر دوباره نعره برآورد: آری! مگر همان کنید که دیگران کردند. یا اطاعت یا آتش، انتخاب با شما است!!. (15) .

زهرا علیها السلام در شگفت از آن همه خباثت و نفاق با چشمی پر اشک ناله برآورد. ای پدر! ای رسول خدا، چه مصیبت هایی که از پسر خطاب و پسر ابی قحافه به ما نمی رسد! (16) آن گاه به در تکیه داد و فریاد دادخواهی سر داد. ای مردم شما را به خدا و پدرم سوگند! دست از ما بکشید. آیا کسی نیست که به یاری ما برخیزد. (17) .

عمر هراسناک از بالا گرفتن احساسات مردم بلافاصله فریاد دادخواهی زهرا علیها السلام را در نعره های خود گم کرد و فرمان داد، هیزم بیاورند. در دم، بیت وحی در محاصره آتش درآمد. تو گویی هیزم ها از قبل گرد آمده بود.!

زهرا علیها السلام بانگ برداشت: ای دشمن خدا، ای دشمن رسول، ای دشمن امیرالمؤمنین! (18) اما گویا گوش ها کَرند و چشمان کور و دل ها سنگ. صدای زهرا علیها السلام در سوزش هیزم ها و لهیب شراره ها گم شد.

درب خانه در آتش کینه های سرشار می سوخت، و نزدیک بود خانه در هجوم شعله ها پنهان شود. دود غلیظی تمامی خانه را فرا گرفت. (19) عمر به درب نیم سوخته لگدی زد (20) و زهرا را که سرپوش مناسبی نداشت، (21) بین در و دیوار قرار داد.

ناله ای آن چنان جانسوز به آسمان برخاست که عرشیان را به ضجه درآورد: یا ابتاه! یا رسول الله! بنگر که با دخت محبوب تو چه می کنند!! آه ای فضه! مرا دریاب که به خدا سوگند فرزندی که در شکم داشتم کشته شد.

صحنه آن قدر دردآور و جانکاه بود که عده ای از مهاجمان با همه بی شرمی و سنگدلی شان، بیش از این طاقت نیاوردند و از همان جا بازگشتند. (22) اما عمر و قنفذ با تنی چند ماندند و به طرف علی علیه السلام هجوم بردند. (23) زهرا علیها السلام با تمام توانش باز فریاد برآورد ای پدر! ای رسول خدا! چه مصیبت هایی که از پسر خطاب و پسر ابی قحافه نکشیدیم. (24) و با این که درد، توانش را برده و رمقش را گرفته بود، باز هم از پا ننشست، چون خوب می دانست اگر به علی علیه السلام دست بیابند تا خونش را نریزند آرام نمی نشینند و برای ریاست دو روزه دنیا از هیچ اقدامی دریغ ندارند. هنوز چند قدمی برنداشته بود که ناگهان تازیانه ای فرارفت و فروآمد و بر سینه آسمان خطی از خون کشید، و پنجه ای، پنجه آفتاب را به سیاهی کشاند و زمین را گلگون کرد.

دو گوشواره افتاده و یک میخ، بر آن چه گفتیم شاهدند. برخی از اصحاب اکنون راز بوسه های هماره رسول را بر سینه و صورت زهرا علیها السلام یافتند. (25) .

علی علیه السلام تا حال زهرا علیها السلام را این گونه دید، برق غیرت در چشم های خشمناکش درخشید و چونان شیر غرید و خندق وار حمله برد. عمر را بلند کرد، بر زمین کوبید و بینی اش را به خاک مالید و بر سینه اش نشست و خواست کار را تمام کند که به یاد عهدش با رسول و سفارش او به صبر و بردباری افتاد و فرمود: ای زاده صهاک! قسم به خدایی که محمد صلی الله علیه و آله را به پیامبری گرامی داشت، اگر مأمور به صبر و سکوت نبودم، می فهماندم که تو را توان این جسارت ها و جرأت این بی حرمتی ها نیست. (26) عمر زیر پنجه های مرد خیبر و خندق دست و پا می زد، التماس می کرد و کمک می طلبید. جماعتی به کمکش شتافتند (27) و او را رهانیدند و علی- این غیرت حق- را که به گفته سلمان می توانست با نیم نگاهی زمین و زمان را در هم پیچد و هستی شان را بگیرد، (28) به محاصره درآوردند و ریسمان به گردنش انداخته و با شدت هر چه بیشتر می کشیدند. (29) .

زهرا علیهالسلام گرچه درد، رمقش را برده و از پایش انداخته، اما او آموزگار شهادت بود، و خود به ما آموخته بود که حیات آدمی در گرو انتخاب اوست و چه انتخابی بالاتر از کشته شدن در راه ولایت؟

پس باید همین نیم رمق را هم در پای علی ریخت و تمامی هستی خود را با خدا یک جا معامله کرد. این بود که بی درنگ خود را با همه جراحت و نقاهت از جا کند و بین علی و آن ها حائل کرد (30) . که: به خدا قسم! نمی گذارم علی را ببرید. ای وای بر شما! چه زود به خدا و رسولش خیانت کردید. این است معنای محبت به اهل بیت رسول و عمل به آن همه سفارش های او؟! (31) .

به خدا قسم ای زاده خطاب! اگر بیم این نداشتم که بی گناهان گرفتار بلای الهی شوند، نفرین می کردم و آن گاه می یافتی که نفرین من تحقق می پذیرد. (32) .

هنوز کلامش را به آخر نرسانده بود که بار دیگر ناگهان صفیر تازیانه ای، سینه آسمان را شکافت و باز هم بر اندام شقایق خطی از خون کشید. عرش لرزید. بچه ها، زینبین و حسنین، را می گویم، نزدیک بود جان دهند. خدایا! فقط تو می دانی بر اهل خانه چه گذشت آن گاه که بر جای جای بوسه های رسول خطی از خون نشست، که هیچ زبانی را توان گفتن و هیچ گوشی را یارای شنیدن نیست.

زهرا علیها السلام از پا افتاد، آخرین سنگر ولایت برای دقایقی فرو ریخت. مشتی رجاله، علی علیه السلام را کشان کشان به مسجد بردند. هر که می دید بر حال علی علیه السلام رقت می برد. (33) .

کوچه ها از آدم نماها پر بود (34) و همه برای دیدن ریسمان بر گردن خورشید و مظلومیت محض، گردن می کشیدند. علی در راه رو به سوی پیامبر کرد و همان گفت که هارون به برادرش موسی در مقابل یهود بنی اسرائیل گفت. «یابن ام ان القوم استضعفونی و کادوا یقتلوننی» (35) ؛

برادر! این قوم بر من مسلط شدند و نزدیک است مرا بکشند.

علی علیه السلام را به مسجد بردند. ابوبکر برای ایجاد رعب و هم محافظت از خود، در میان حلقه ای از مردان مسلح به سر می برد (36) و عمر با شمشیر برهنه اش در کنار او ایستاده بود. (37)

علی علیه السلام تا چشمش به ابوبکر افتاد، نهیبی سخت برآورد: ای ابوبکر! چه زود کینه ات را بر اهل بیت رسول آشکار کردی؟ اصلاً به چه حقی مردم را به بیعت با خود وادار ساختی؟ مگر همین تو نبودی که در غدیر به امر رسول با من بیعت کردی؟ گویا همین دیروز بود. (38) به خدا قسم! اگر شمشیر در دستم بود می دانستید که شما را توان این جسارت ها نیست و به خدا قسم! اگر چهل یاور داشتم، شما را متفرق می کردم. خدا لعنت کند آن جماعتی را که با من بیعت نمودند و آن گاه تنهایم گذاردند. (39) .

عمر فریاد برآورد: از این سخنان بی اساس دست بردار! (40) و به شمشیر برهنه اش تکیه داد و نعره زد. بیعت کن.

علی علیه السلام فرمود: اگر نکنم؟ گفت: تو را خواهیم کشت!

علی فرمود: در این صورت بنده خدا و برادر رسول را کشته اید.

گفت: بنده خدا آری، اما برادر رسول را نه!! (41)

علی علیه السلام تا سه بار اقرار گرفت. (42) عمر گفت: تا بیعت نکنی، رهایت نخواهیم کرد. (43) علی علیه السلام فرمود: ای عمر! از پستان خلافت نیک بدوش که سهمی از آن هم از آن خود توست و امروز امارت ابوبکر را محکم کن تا فردا به خودت پس دهد. (44) آن گاه ادامه داد و با قاطعیت و صلابت فرمود: به خدا سوگند! اگر با شما غاصبان بیعت کنم. (45) .

علی علیه السلام در تمامی مدت نگاهش را به در دوخته بود و کلامش را طول می داد، گویا منتظر است تا شاید فرشته نجاتش زهرا علیها السلام، در رسد و او را از چنگال آنان برهاند.

زهرای زخمی، زهرای خسته و تن به تاول نشسته، همین که از فریاد بچه ها و اشک های زینب و ام کلثوم که به صورتش می ریخت برای لحظه ای به هوش آمد، بلافاصله پرسید: «أین علی؟» فضه! علی کجاست و تا شنید که او را مسجد برده اند، تاب نیاورد. گرچه توان ایستادنش نبود اما علی را هم نمی توانست در چنگال دشمن تنها بگذارد. بی درنگ به طرف مسجد شتافت. نمی دانم کدام توان او را این گونه بر پا نگه داشته بود؟ همه فکرش علی علیه السلام بود، دردش هم درد خودش نبود، درد علی علیه السلام بود. او خوب می دانست که اگر دیر برسد چه بسا دیگر هرگز امامش، علی علیه السلام را نبیند. (46) در راه نمی دانم چند بار، اما بارها از سَرِ درد نشست! فضه و زنان بنی هاشم (47) اطرافش را گرفته بودند. ناگهان تمامی نگاه ها به در دوخته شد. هان، زهرا علیها السلام آمد و چه به موقع. با پیراهن رسول صلی الله علیه و آله بر سر، و دست حسنین در دست، (48) اما با بالی شکسته و چشمی پر اشک. چندین بار صیحه زد، درد، توانش را برده بود و گریه امانش نمی داد. دیده ها به اشک نشست. صدای هق هق گریه، مسجد را برداشت. همه بر معصومیت زهرا علیها السلام و مظلومیت علی علیه السلام می گریستند. در و دیوار هم می گریست. ناگهان طنینی خدایی در فضای مسجد پیچید، گویا پیامبر است که سخن می گوید:

«خلوا عن ابن عمی فوالذی بعث محمدا بالحق لئن لم تخلوا عنه لانشرن شعری و لاضعن قمیص رسول الله علی رأسی و لاصرخن الی الله تبارک و تعالی فما ناقة صالح باکرم علی الله منی و لا الفصیل باکرم علی الله من ولدی» (49) ؛

رها کنید پسرعمویم را، قسم به خدایی که محمد را به حق فرستاد اگر دست از وی برندارید سر خود برهنه کرده و پیراهن رسول خدا را بر سر افکنده و در برابر خدا فریاد برخواهم آورد و همه تان را نفرین می کنم. به خدا نه من از شتر صالح کم ارج ترم و نه کودکانم از بچه او کم قدرتر.

آن گاه دست حسن علیه السلام و حسین علیه السلام را گرفته، به طرف قبر رسول صلی الله علیه و آله رفت تا این قوم پیمان شکن را نفرین کند.

علی علیه السلام که در محاصره شمشیرها بود به سلمان گفت: فاطمه را دریاب. گویی دو طرف مدینه را می نگرم که به لرزه درآمده است. به خدا قسم! اگر فاطمه علیها السلام سَرِ خود برهنه کند و گریبان چاک دهد و در کنار قبر رسول صلی الله علیه و آله نفرین و ناله کند، دیگر مهلتی برای مردم باقی نمی ماند و زمین همه ی آنان را در کام خود فرومی برد.

سلمان سراسیمه خود را به زهرا علیها السلام رساند و گفت: ای دختر محمد صلی الله علیه و آله! خداوند پدرت را مایه رحمت جهانیان قرار داده است. از این مردم درگذر و نفرین مکن. (50) .

زهرا علیها السلام فرمود:

«یا سلمان! یریدون قتل علی و ما علی صبر فدعنی حتی اتی قبر ابی فانشرن شعری، و اشق جیبی و اصیح الی ربی» (51) ؛

سلمان! چه جای صبر است؟! الان است که علی را بکشند! مرا رها کن تا کنار قبر پدرم روم و سر برهنه کرده و گریبان چاک دهم و به درگاه خدا نفرین کنم.

دل شوره ای همه را گرفت. هنوز هم صدای گریه از هر طرف به گوش می رسید. دل ها کمی به نرمی گرایید، عاطفه هایی جوانه زد، احساساتی سرکشید، می رفت که جرقه ای احساسات متراکم را به انقلابی بکشاند و هستی منافقان را بسوزاند.

ناگهان یکی فریاد زد: «ما ترید الی هذا»؛ (52) ؛

ای ابوبکر! چه قصدی داری؟ آیا می خواهی عذاب نازل شود؟

ابوبکر زود دریافت که الان است که گردبادی برخیزد و طومارشان را درهم پیچد این بود که فوراً از در سازش درآمد و تخفیف داد و موقتاً از علی علیه السلام درگذشت و او را رها کرد، که جز این چاره ای نداشت.

زهرا علیها السلام نگاهی به شوی مظلوم خود کرد. کودکان خود را در آغوش پدر انداختند. مرد خیبر و خندق ریسمان را از گردن خود درآورد و نگاهی پر معنی به آن جماعت مفلوک انداخت. آن گاه به سوی حصن حصین ولایت، و یگانه منجی و فدایی خود رفت. زهرا علیها السلام نگاهش را به او انداخت و آهی بلند بر این همه غربت و مظلومیت کشید و در حالی که از صبر او در شگفت بود، گفت:

«روحی لروحک الفدا و نفسی لنفسک الوقاء، یا اباالحسن ان کنت فی خیر کنت معک و ان کنت فی شر کنت معک» (53) ؛

علی جان! ای امامم! جانم فدایت و سپر بلایت. ای اباالحسن! همواره با توام، چه در خوشی ها و چه در سختی ها.

آن گاه دست علی علیه السلام را گرفت و او را آرام به خانه برد. (54) .

«السلام علیها یوم ولدت و یوم استشهدت و یوم تبعث حیا».

 


(1) الامامه و السیاسه، ج1، ص12؛ تاریخ طبری، ج3، ص207؛ شرح نهج البلاغه، ج6، ص11؛ کامل ابن اثیر، ج2، ص325 - 331؛ الغدیر، ج7، ص80.

(2) کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص583 - 863؛ بحارالانوار، ج28، ص227- 298؛ الاحتجاج، ج1، ص208؛ المسترشد، ص377 -374؛ الامامه و السیاسه، ج1، ص14.

(3) الامامه و السیاسه، ج1، ص19؛ المسترشد، ص377؛ کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص583؛ الاحتجاج، ج1، ص208؛ بحارالانوار، ج28 ص226 -297؛ و در بعضی نقل ها هم ابوبکر خود مستقیماً این فرمان را صادر می کند. شرح ابن ابی الحدید، ج6، ص48.

(4) «ان ابیا فقاتلهما». عقد الفرید، ج3، ص250؛ تاریخ ابی الفداء، ج1، ص156؛ اعلام النساء، ج3، ص1207.

(5) و قال ائتنی به باعنف العنف». انساب الاشراف، ج1، ص587.

(6) «فقال عمر: انه لا یستقیم لنا امر حتی نقتله، فخلنی آتیک برأسه». بحارالانوار، ج28، ص298؛ کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص863.

(7) «ثم ان عمر جمع جماعة من الطلقاء والمنافقین». علم الیقین، ج2، ص686.

(8) «اغلقت الباب فی وجوههم». تفسیر عیاشی، ج2، ص66. «فاجافت الباب و اغلقته». الاختصاص، مفید، ص184.

(9) «فخرجت فاطمه علیها السلام فوقفت من وراء الباب». بحارالانوار، ج30، ص293. «و خطابها لهم من وراء الباب». بحارالانوار، ج53، ص18.

(10) «ایها الضالون المکذبون ماذا تقولون؟ و ای شی ء تریدون؟». بحارالانوار، ج30، ص293.

(11) «فقالت: یا عمر اما تتقی الله؟ تدخل علی بیتی؟» کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص585؛ بحارالانوار، ج28، ص269.

(12) «و خروج فاطمة الیهم، و خطابها لهم من وراء الباب، و قولها: و یحک یا عمر ما هذه الجرأة علی الله و علی رسوله؟ ترید ان تقطع نسله من الدنیا تفنیه و تطفیء نور الله؟ والله متم نوره». بحارالانوار، ج53،ص18.

(13) «قالت: الی این یابن الخطاب؟ اجئت لتحرق دارنا؟»؛ تاریخ ابی الفداء ج1، ص165.

(14) «فقالت فاطمة تحرق علی ولدی؟» غرر ابن خیزرانه؛ نهج الحق، ص271.

(15) «فقالت الی این یابن الخطاب؟ اجئت لتحرق دارنا؟ قال نعم او تدخلوا فیما دخل فیه الامة». تاریخ ابی الفداء، ج1، ص165.

(16) «فلما سمعت اصواتهم نادت باعلی صوتها: یا ابت، یا رسول الله، ماذا القینا بعدک من ابن الخطاب و ابن ابی قحافه». الامامه و السیاسه، ج1، ص19.

(17) «فوقفت بعضادة الباب و ناشدتهم بالله بابی ان یکفا عنا و ینصرونا» بحارالانوار، ج30، ص348.

(18) بحارالانوار، ج30، ص293.

(19) «والله ما بایع علی حتی رأی الدخان قد دخل بیته».

(20) «و رکل الباب برجله». بحارالانوار، ج30، ص349 ؛ ج53، ص19.

(21) «قلت لسلمان: ادخلوا علی فاطمة بغیر اذن؟! قال: ای والله و ما علیها من خمار» کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص587؛ بحارالانوار، ج28، ص270.

(22) «فما سمع القوم صوتها و بکاءها انصرفوا باکین، فکادت قلوبهم تنصدع و اکبادهم تنفطر». الامامه و السیاسه، ج1، ص14؛ بحارالانوار، ج28، ص356. به راستی مگر مهاجمان چه دیدند که گریه کنان بازگشتند و نزدیک بود قلوبشان پاره گردد و دل هاشان متلاشی شود؟ آیا به غیر از صحنه مولم سقط، هیچ صحنه دیگری می توانست آن جماعت سنگ دل و ظالم را این گونه متأثر کند؟ (شایان ذکراست که ابن قتیبه از اعاظم علمای اهل سنت است).

(23) «و بقی عمر معه قوم، فاخرجوا علیا». الامامه و السیاسه، ج1، ص14.

(24) «نادت بأعلی صوتها: یا ابت، یا رسول الله ماذا لقینا بعدک من ابن الخطاب و ابن ابی قحافه» همان و المسترشد، ص378.

(25) «ان النبی کان لا ینام حتی یقبل عرض وجه فاطمة و یضع وجهه بین ثدیی فاطمة و یدعولها» مناقب ابن شهر آشوب، ج3، ص334؛ کشف الغمه، ج2، ص367؛ بحارالانوار، ج43، ص78.

(26) «فوثب علی بن ابی طالب علیه السلام فأخذ بثلابیب عمر، ثم هزه فصرعه، و وجأ انفه و رقبته و هم بقتله، فذکر قول رسول الله صلی الله علیه و آله و ما اوصی به من الصبر والطاعة، فقال: والذی کرم، محمد صلی الله علیه و آله بالنبوة یابن صهاک، لولا کتاب من سبق لعلمت انک لا تدخل بیتی». کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص864؛ بحارالانوار، ج28، ص299.

(27) «فارسل عمر یستغیث فاقبل الناس حتی دخلوا الدار». کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص586، بحارالانوار، ص28، ص269.

(28) «ان عند امیرالمؤمنین علیه السلام اسم الله الاعظم، لو تکلم به لاخذتهم الارض». بحارالانوار، ج28، ص239 (به نقل از رجال کشی، ص11).

(29) «ثم اخرجهم بتلابیبهم یساقون سوقا عنیفا». شرح نهج البلاغه، ج 6، ص 48 - 49.

معاویه نیز در نامه ای به علی علیه السلام می نویسد: «... حتی حملت الیه قهرا، تساق بخزائم الاقتسار کما یساق الفحل المخشوش...» و علی علیه السلام هم در جوابش نوشت: «... و مالی علی المسلم من غضاضة فی ان یکون مظلوما ما لم یکن شاکا فی دینه...» شرح نهج البلاغه، ج15، ص186 - 183.

(30) «والقوا فی عنقه حبلا اسود و حالت فاطمة علیها السلام بین زوجها و بینهم عند باب البیت». الاحتجاج، ج1، ص211.

(31) «فحالت فاطمة علیها السلام بینهم و بین بعلها و قالت: والله لا ادعکم تجرون ابن عمی ظلما، ویلکم ما اسرع ما خنتم الله و رسوله فینا اهل البیت و قد اوصاکم رسول الله صلی الله علیه و آله باتباعنا و مودتنا والتمسک بنا! فقال الله تعالی: قل لا اسئلکم علیه اجرا الا المودة فی القربی». علم الیقین، ج2، ص687.

(32) «قالت: اما والله یابن الخطاب لولا انی اکره ان یصیب البلاء من لا ذنب له، لعلمت انی ساقسم علی الله ثم اجده سریع الاجابة». الکافی، ج1، ص460.

(33) «قال (عدی بن حاتم). ما رحمت احدا رحمتی علیا حین اتی به ملبیا...». بحارالانوار، ج28، ص393 (به نقل از: تخلیص الشافی، ج3، ص79). نیز ر. ک: شرح نهج البلاغه، ج6، ص45 (خبر لیث بن سعد).

(34) «واجتمع الناس ینظرون، وامتلات شوارع المدینة بارجل فصرخت و ولولت». شرح ابن ابی الحدید، ج6، ص49.

(35) الامامه و السیاسه، ج1، ص19؛ الاختصاص، ص 185؛ تفسیر عیاشی، ج2، ص68، المسترشد، ص378؛ بحارالانوار، ج28، ص220 و 228؛ علم الیقین، ج2، ص688.

(36) «ثم انطلقوا بعلی علیه السلام ملبیا حتی انتهوا به الی ابی بکر، و عمر قائم بالسیف علی رأسه، و معه خالد بن الولید والمخزومی و ابوعبیدة بن الجراح و سالم والمغیرة بن شعبه و اسید بن حصین و بشیر بن سعد، و سائر الناس قعود حول ابی بکر و معهم السلاح». الاحتجاج، ج1، ص212- 213، کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص587؛ بحارالانوار، ج28، ص270.

(37) بحارالانوار، ج28، ص270.

(38) «فقال علی علیه السلام: ما اسرع ماتوثبتم علی اهل بیت نبیکم! یا ابابکر، بای حق و بای میراث و بای سابقة تحث الناس الی بیعتک؟! الم تبایعنی بالامس بامر رسول الله صلی الله علیه و آله». کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص558 و 865؛ بحارالانوار، ج28، ص270.

(39) «و هو یقول: اما والله لو وقع سیفی بیدی لعلمتم انکم لن تصلوا الی هذا منی و بالله لا الوم نفسی فی جهد ولو کنت فی اربعین رجلا لفرقت جماعتکم، فلعن الله قوما بایعونی ثم خذلونی». کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص588؛ الاحتجاج، ج1، ص213؛ بحارالانوار، ج28، ص270.

(40) «دع انک هذه الاباطیل». بحارالانوار، ج28، ص271؛ کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص588 - 866.

(41) الامامه و السیاسه، ج1، ص19 و منابع پاورقی بعدی.

(42) تفسیر عیاشی، ج2، ص68؛ المسترشد، ص 378؛ کتاب سلیم بن قیس، ج2، ص588 - 866. بحارالانوار، ج28، ص271 - 301.

(43) «انک لست متروکا حتی تبایع». شرح ابن ابی الحدید ج6، ص11 (به نقل از سقیفه جوهری، ص60) و در الاحتجاج اضافه می کند. «طوعا او کرها». ج1، ص183.

(44) «احلب یا عمر حلبا لک شطره! اشد له الیوم امره لیرد علیک غدا». شرح ابن ابی الحدید، ج6، ص11، انساف الاشراف، ج1، ص587؛ الاحتجاج، ج1، ص183.

(45) «والله لا اقبل قولک و لا ابایعه» شرح ابن ابی الحدید، ج6، ص11 (به نقل از سقیفه جوهری، ص61)؛ الاحتجاج، ج1، ص183.

(46) «عن لیث بن سعد، قال: تخلف علی عن بیعة ابی بکر، فاخرج ملبیا، یمضی به رکضا، و هو یقول: معاشر المسلمین علام تضرب عنق رجل من المسلمین، لم یختلف لخلاف و انما تخلف لحاجة، فما مر بمجلس من المجالس الا یقال له. انطلق فبایع». شرح ابن ابی الحدید، ج6، ص45.

(47) «فما بقیت هاشمیة الا خرجت معها». بحارالانوار، ج28، ص206؛ الاحتجاج، ج1، ص222؛ تاریخ یعقوبی، ج2، ص126.

(48) الکافی، ج8 (روضه)، ص237 - 238؛ بحارالانوار، ج28، ص252.

(49) الکافی ج8 (روضه)، ص238؛ الاختصاص، شیخ مفید، ص185؛ الاحتجاج، ج1، ص222؛ بحارالانوار، ج43، ص47 و ج28، ص206؛ ج27، ص227.

(50) الاختصاص، ص181؛ بحارالانوار، ج28، ص206 - 227؛ الاحتجاج، ج1، ص222. در روایت آمده که به خدا قسم اگر زهرا علیها السلام سر خود را برهنه کرده بود، همگی می مردند: «عن ابی جعفر علیه السلام قال: والله لو نشرت شعرها ماتوا طرا». الکافی، ج8 (روضه)، ص238. نیز ر. ک: بحارالانوار، ج28، ص238، رجال کشی، ص7.

(51) بحارالانوار، ج28، ص228، تفسیر عیاشی، ج2، ص67.

(52) الکافی، ج8 (روضه)، ص238.

(53) الکوکب الدری، ص196.

(54) «ثم اخذت بیده فانطلقت به». الکافی، ج8 (روضه)، ص238؛ بحارالانوار، ج28، ص252.

خـــانه | درباره مــــا | سرآغاز | لـــوگوهای ما | تمـــاس با من

خواهشمندیم در صورت داشتن وب سایت یا وبلاگ به وب سایت "بهشت ارغوان" قربة الی الله لینک دهید.

کپی کردن از مطالب بهشت ارغوان آزاد است. ان شاء الله لبخند حضرت زهرا نصیب همگیمون

مـــــــــــادر خیلی دوستت دارم