قبر حضرت فاطمه سلام الله علیها

خود فاطمه (س) تصمیم گرفته بود که قبرش مخفی بماند و از همین رهگذر بود که علی بن ابی طالب علیه السلام فاطمه (س) را در تاریکی شب به خاک سپرد و قبرش را با زمین هموار ساخت و صورت چهل قبر تازه احداث کرد تا دشمنان کاملاً در اشتباه واقع شوند و موضع حقیقی قبر را تشخیص ندهند. گرچه خود علی بن ابی طالب و فرزندان زهرا علیهم السلام و خواص اصحاب و خویشان آن حضرت موضع دفن را می دانستند ولی سفارش های فاطمه (س) در مورد اختفاء قبر به طوری جدی و مؤکد بود که هیچ یک از آنان حاضر نشد آن را معرفی کند حتی کاری نکردند که از آثار و قرائن موضع قبر شناخته شود. ائمه اطهار هم یقیناً از موضع آن مطلع بودند ولی اجازه نداشتند که این سر الهی را آشکار سازند.

ولی در عین حال اهل تحقیق از آن صرف نظر نکرده اند و همواره مورد بحث و گفتگو بوده و بوسیله بعضی از امارات و قرائن، بعضی از نقاط را به عنوان محل دفن زهرا علیها السلام معرفی نموده اند.

بعضی گفته اند در روضه رسول خدا مدفون است. مجلسی از محمد بن همام نقل کرده که گفت: علی علیه السلام فاطمه (س) را در روضه پیغمبر مدفون ساخت ولی آثار قبر را به کلی از بین برد. باز مجلسی از فضه کنیز زهرا روایت کرده که در روضه رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله بر فاطمه (س) نماز خواندند و همانجا مدفون شد.

شیخ طوسی می فرماید: ظاهراً فاطمه علیها السلام را در روضه پیغمبر یا خانه خودش دفن کرده باشند. از جمله شواهدی که می توان برای این احتمال اقامه کرد حدیثی است که از رسول خدا نقل شده که فرمود: بین قبر من و منبرم روضه ای است از روضه های بهشت. (1)

شاهد دوم اینکه نوشته اند علی علیه السلام در روضه پیغمبر بر فاطمه (س) نماز خواند سپس پیغمبر را مخاطب ساخت و فرمود: سلام من و دخترت که در جوارت مدفون گشت بر تو باد یا رسولاللَّه!

«مجلسی» از «ابن بابویه» نقل کرده که فرمود: نزد من به صحت رسیده که فاطمه علیها السلام را در خانه اش مدفون نمودند. بعد از آن که بنی امیه مسجد را توسعه دادند قبر فاطمه (س) در مسجد واقع شد.

باز هم «مجلسی» از «محمد بن ابی نصر» نقل کرده که گفت: از حضرت ابوالحسن علیه السلام پرسیدم قبر فاطمه (س) کجاست؟ فرمود: در خانه خودش مدفون شد ولی بعداً که مسجد توسعه یافت جزء مسجد شد.

صاحب کشف الغمه می نویسد: مشهور آنست که فاطمه علیها السلام را در بقیع دفن کردند.

سید مرتضی نیز در عیون المعجزات همین مطلب را اختیار نموده است.

ابن جوزی می نویسد: گفته شده که فاطمه (س) در بقیع مدفون است.

بعید نیست این مطلب را از آنجا استفاده کرده باشند که علی بن ابی طالب علیه السلام صورت چهل قبر جدید در بقیع احداث نمود. وقتی مخالفین خواستند قبور جدید بقیع را مورد تعرض قرار دهند آن حضرت خشمناک شد و آنان را تهدید به قتل نمود. پس معلوم می شود یکی از آن قبور قبر زهرا بوده است.

ابن جوزی می نویسد: بعضی گفته اند که زهرا علیها السلام در کنار خانه عقیل مدفون شد و بین قبر آن حضرت تا راه، هفت ذراع فاصله است. عبداللَّه بن جعفر گفت: مورد تردید نیست که قبر زهرا علیها السلام در کنار خانه عقیل واقع شده است.

 

---

(1) بحارالانوار، ج 43، ص 185.

 

چرا حضرت زهرا (س) شبانه دفن شد؟

طرح شبهه:
مى‌گویند فاطمه را شبانه دفن کرده‌اند، خوب این به خاطر وصیت حضرت فاطمه به اسماء بنت عمیس خانم ابوبکر بود که نمى‌خواست اندازه جسدش را نامحرم ببیند.

نقد و بررسی:
دفن شبانه، نماز بدون حضور و اطلاع خلیفه، قبر پنهان، اسرارى است که در درون خود پیام‌ها دارند. درست است که فاطمه این چنین خواست و این گونه وصیت کرد؛ ولى چه اتفاقى افتاده است که زهرا سلام الله علیها وصیت تاریخی‌اش را با این در خواست‌ها به پایان مى‌برد؟!! مگر نه این است که خشم و ناراحتی‌اش را نسبت به دشمنانش اظهار مى‌کند و در واقع چندین پرسش را در برابر نگاههاى تیز بین مورخان و آیندگان مى‌گذارد تا به پرسند: چرا قبر فاطمه پنهان است؟ و چرا دختر پیامبر شبانه و پنهانى دفن شد؟ و چرا علی علیه السلام بدون اطلاع ابوبکر و عمر بر وى نماز خواند؟ و…
آیا کسى که جانشین پیامبر بود ( آن گونه که خود ادعا کرده‌اند) شایستگى نماز خواندن بر وى را نداشت؟
آری، فاطمه وصیت کرد که او را شبانه دفن نموده و هیچ یک از کسانى را که بر وى ستم کرده‌اند، خبر نکنند، و این بهترین سند براى شیعه است تا ثابت کنند که صدیقه شهیده مظلوم از دنیا رفته و از افرادى که بر وى ستم کرده‌اند، هرگز راضى نشده است.
روایات فراوانى در کتاب‌هاى شیعه و سنى بر این مطلب دلالت دارد که به اختصار چند روایت را ذکر مى‌کنیم:

دفن شبانه، در روایات اهل سنت
محمد بن اسماعیل بخارى مى‌نویسد:
وَعَاشَتْ بَعْدَ النبی صلى الله علیه وسلم سِتَّةَ أَشْهُرٍ فلما تُوُفِّیَتْ دَفَنَهَا زَوْجُهَا عَلِیٌّ لَیْلًا ولم یُؤْذِنْ بها أَبَا بَکْرٍ وَصَلَّى علیها.
فاطمه زهرا سلام الله علیها، شش ماه پس از رسول خدا (ص) زنده بود، زمانى که از دنیا رفت، شوهرش علی علیه السلام او را شبانه دفن کرد و ابوبکر را با خبر نساخت.(1)

ابن قتیبه دینورى در تأویل مختلف الحدیث مى‌نویسد:
وقد طالبت فاطمة رضی الله عنها أبا بکر رضی الله عنه بمیراث أبیها رسول الله صلى الله علیه وسلم فلما لم یعطها إیاه حلفت لا تکلمه أبدا وأوصت أن تدفن لیلا لئلا یحضرها فدفنت لیلا.
فاطمه از ابوبکر میراث پدرش را خواست، ابوبکر نپذیرفت، قسم خورد که دیگر با او (ابو بکر) سخن نگوید و وصیت کرد که شبانه دفن شود تا او (ابوبکر) در دفن وى حاضر نشود. (2)

عبد الرزاق صنعانى مى‌نویسد:
عن بن جریج وعمرو بن دینار أن حسن بن محمد أخبره أن فاطمة بنت النبی صلى الله علیه وسلم دفنت باللیل قال فرَّ بِهَا علی من أبی بکر أن یصلی علیها کان بینهما شیء.
فاطمه دختر پیامبر شبانه به خاک سپرده شد، تا ابوبکر بر وى نماز نخواند؛ چون بین آن دو اتفاقاتى افتاده بود.
و در ادامه نیز مى‌گوید:
عبد الرزاق عن بن عیینة عن عمرو بن دینار عن حسن بن محمد مثله الا أنه قال اوصته بذلک
از حسن بن محمد بن نیز همانند این روایت نقل شده است؛ مگر این که در این روایت قید شده است که خود فاطمه این چنین وصیت کرده بود.(3)
و ابن بطال در شرح صحیح بخارى مى‌نویسد:
أجاز أکثر العلماء الدفن باللیل... ودفن علىُّ بن أبى طالب زوجته فاطمة لیلاً، فَرَّ بِهَا من أبى بکر أن یصلى علیها، کان بینهما شىء.
اکثر علما دفن جنازه را در شب اجازه داده‌اند. علی بن ابوطالب، همسرش فاطمه را شبانه دفن کرد تا ابوبکر به او نماز نخواند؛ چون بین آن دو اتفاقاتى افتاده بود.(4)
ابن أبی‌الحدید به نقل از جاحظ (متوفاى 255) مى‌نویسد:
وظهرت الشکیة، واشتدت الموجدة، وقد بلغ ذلک من فاطمة ( علیها السلام ) أنها أوصت أن لا یصلی علیها أبوبکر.
شکایت و ناراحتى فاطمه (از دست غاصبین) به حدى رسید که وصیت کرد ابوبکر بر وى نماز نخواند.(5)
و در جاى دیگر مى‌نویسد:
وأما إخفاء القبر، وکتمان الموت، وعدم الصلاة، وکل ما ذکره المرتضى فیه، فهو الذی یظهر ویقوی عندی، لأن الروایات به أکثر وأصح من غیرها، وکذلک القول فی موجدتها وغضبها.
مخفى کردن مرگ فاطمه (سلام الله علیها) و محل دفن او و نماز نخواندن ابوبکر و عمر و هر آن چه که سید مرتضى گفته است، مورد تأیید و قبول من است؛‌ زیرا روایات بر اثبات این موارد صحیح‌تر و بیشتر است و همچنین ناراحتى و خشم فاطمه بر شیخین نزد من از اقوال دیگر اعتبار بیشترى دارد.(6)

دفن شبانه در روایات شیعه:
هر چند که سبب وصیت صدیقه طاهره در میان شیعیان مشخص و اجماعى است؛ اما در عین حال به یک روایت و سخن اشاره مى‌کنیم.
مرحوم شیخ صدوق در علت دفن شبانه آن حضرت مى‌نویسد:
عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِیِّ بْنِ أَبِی حَمْزَةَ عَنْ أَبِیهِ قَالَ سَأَلْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ علیه السلام لِأَیِّ عِلَّةٍ دُفِنَتْ فَاطِمَةُ (علیها السلام) بِاللَّیْلِ وَ لَمْ تُدْفَنْ بِالنَّهَارِ قَالَ لِأَنَّهَا أَوْصَتْ أَنْ لا یُصَلِّیَ عَلَیْهَا رِجَالٌ [الرَّجُلانِ‏].
علی بن ابوحمزه از امام صادق علیه السلام پرسید: چرا فاطمه را شب دفن کردند نه روز؟ فرمود: فاطمه سلام الله علیها وصیت کرده بود تا در شب وى را دفن کنند تا ابوبکر و عمر بر جنازه آن حضرت نماز نخوانند.(7)
مرحوم صاحب مدارک رضوان الله تعالى علیه مى‌گوید:
 إنّ سبب خفاء قبرها ( علیها السلام ) ما رواه المخالف والمؤالف من أنها ( علیها السلام ) أوصت إلى أمیر المؤمنین ( علیه السلام ) أن یدفنها لیلا لئلا یصلی علیها من آذاها ومنعها میراثها من أبیها ( صلى الله علیه وآله وسلم ).
علت مخفى بودن محل دفن فاطمه سلام الله علیها آن گونه که مخالف و موافق نقل کرده‌اند این است که آن حضرت به امیرمؤمنان علیه السلام سفارش کرد تا او را شبانه دفن کند تا آنان که او را اذیت کرده‌ و از ارث پدرش محروم کرده بودند بر وى نماز نخوانند.(8)

نتیجه:
با توجه به مدارک موجود و اعتراف بزرگان اهل سنت،‌ دلیل دفن شبانه آن حضرت وصیت آن حضرت بود که نمى‌خواست افرادى که بر او ستم کرده‌اند، بر جنازه‌اش نماز بخوانند و با این کار خشم خود را از غاصبان خلافت جاودانه ساخت.

 

---

1) البخاری الجعفی، محمد بن إسماعیل أبو عبدالله (متوفای256هـ)، صحیح البخاری، ج 4، ص 1549، ح3998، کتاب المغازی، باب غزوة خیبر، تحقیق د. مصطفى دیب البغا، ناشر: دار ابن کثیر، الیمامة - بیروت، الطبعة: الثالثة، 1407 - 1987.

2) الدینوری، أبو محمد عبد الله بن مسلم ابن قتیبة (متوفای276هـ)، تأویل مختلف الحدیث، ج 1، ص 300، تحقیق: محمد زهری النجار، ناشر: دار الجیل، بیروت، 1393هـ، 1972م.

3) الصنعانی، أبو بکر عبد الرزاق بن همام (متوفای211هـ)، المصنف، ج 3، ص 521، حدیث شماره 6554 و حدیث شماره: 6555، تحقیق حبیب الرحمن الأعظمی، ناشر: المکتب الإسلامی - بیروت، الطبعة: الثانیة، 1403هـ.

4) إبن بطال البکری القرطبی، أبو الحسن علی بن خلف بن عبد الملک (متوفای449هـ)، شرح صحیح البخاری، ج 3، ص 325، تحقیق: أبو تمیم یاسر بن إبراهیم، ناشر: مکتبة الرشد - السعودیة / الریاض، الطبعة: الثانیة، 1423هـ - 2003م.

5) إبن أبی الحدید المدائنی المعتزلی، أبو حامد عز الدین بن هبة الله بن محمد بن محمد (متوفای655 هـ)، شرح نهج البلاغة، ج 16، ص 157، تحقیق محمد عبد الکریم النمری، ناشر: دار الکتب العلمیة - بیروت / لبنان، الطبعة: الأولى، 1418هـ - 1998م.

6) شرح نهج البلاغة، ج 16، ص 170.

7) الصدوق، أبو جعفر محمد بن علی بن الحسین (متوفای381هـ)، علل الشرایع، ج‏1، ص185، تحقیق: تقدیم: السید محمد صادق بحر العلوم، ناشر: منشورات المکتبة الحیدریة ومطبعتها - النجف الأشرف، 1385 - 1966 م .

8) الموسوی العاملی، السید محمد بن علی (متوفای1009هـ)، مدارک الأحکام فی شرح شرائع الاسلام، ج 8، ص279، نشر و تحقیق مؤسسة آل البیت علیهم السلام لإحیاء التراث، الطبعة: الأولی، 1410هـ.

چرا قبر تنها دختر آخرین پیامبر خدا مخفی است؟

علّت اجازه ندادن حضرت زهرا سلام الله علیها در مراسم تشییع حضرت بیانگر چیست؟

1- یقیناً حضرت زهرا سلام الله علیها با این کارشان می‌خواستند بار دیگر همانند جریان فدک مبارزه‌ی جدیدی را با وصیّت‌نامه ی سیاسی خویش شروع کنند که ضربه ی سهمگینی به حکومت وقت وارد سازند.2

2- صدیقه ی طاهره سلام الله علیها با وصیّت خویش افکار خفت ی مردم مدینه را بیدار می‌ساختند و توجه افکار عمومی را نسبت به پایمال کردن حقّ خویش جلب می‌کردند.3

3- امیرالمؤمنین با عمل به وصیّت زهرا سلام الله علیها اذهان جامعه را دچار شک و تردید کردند و مشروعیت خلیفه را زیر سؤال بردند و مظلومیت حضرت زهرا سلام الله علیها را بیشتر آشکار ساختند و این سؤال را همیشه برای همگان مطرح کردند که چرا قبر زهرا سلام الله علیها مخفی مانده است.

 واینکه حضرت خواستند که قبرشان مخفی بماند برای آن بود که، دشمنان و غاصبان حق آن مظلومه به قبر آن حضرت دسترسی نداشته باشند تا بخواهند روزی در صدد نبش آن برآیند. ونیز این سوال در ذهن تاریخ و آیندگان بماند که واقعاً...

 

---

1- احتجاج الزهرا فاطمه، انتشارات فروزان، چاپ دوم، ص210
2- زندگانی سیاسی حضرت زهرا(س)، ص 280
3- رنجهای زهرا(س)، چاپ اول، 1378، ص 233

 

صدای ناله حضرت زهرا سلام الله علیها

نقل کرده اند که:

در اوج ناراحتی و بیماری مرحوم آیت الله امینی صاحب کتاب شریف الغدیر که شیفته و دلداده خاندان پیغمبر اکرم صلی الله علیه و آله بوده از ایشان سؤال کردند: آیا تا به حال برای شما معلوم نشده که قبر حضرت زهراء در کجاست؟ و در چه نقطه ای باید ایشان را زیارت کرد؟ مرحوم علامه امینی پس از لحظاتی سکوت فرمودند: هر وقت به مدینه می رفتم، صدای ناله و ضجه جانکاه و جانسوز حضرت زهرا علیها السلام به گوشم می رسید. شما از قبرش سؤال می کنید در حالی که هنوز ناله آن حضرت در مدینه طنین افکن است. (11) .

 

---

(11) کرامات فاطمیه، ص 104.

مرقد حضرت معصومه تجلی گاه مرقد حضرت زهرا

آیت الله مرعشی نجفی (ره) در درس خود فرمودند: من متولد شده نجف اشرف و بزرگ شده آنجا بودم، علت آمدنم به شهر قم این بود که مرحوم پدرم، آیت الله سید محمود مرعشی برای آنکه از محل قبر شریف حضرت زهرا علیها السلام با خبر شود چهل شب در حرم حضرت علی علیه السلام بیتوته (شب زنده داری و عبادت و مناجات) نمود، یک شب آن حضرت (در یک حالت مکاشفه) به پدرم فرمود: سید محمود چه می خواهی؟ پدرم عرض کرد: محل قبر حضرت فاطمه زهرا علیها السلام کجاست تا در کنار قبرش بروم و او را زیارت کنم؟ حضرت فرمود: من که نمی توانم قبر فاطمه علیها السلام را بر خلاف وصیت او معلوم کنم. پدرم عرض کرد: پس در هنگام زیارت او چه کنم؟ حضرت فرمود: خداوند مقام شکوهمند فاطمه (س) را (در این مورد) به حضرت معصومه داده است، یعنی مرقد حضرت معصومه تجلی گاه مرقد شریف حضرت زهرا است. هر کس می خواهد زیارت حضرت فاطمه علیها السلام را درک کند مرقد حضرت معصومه علیها السلام را زیارت کند. (12) .

 

---

(12) شفیعه محشر یا مظلومه پیامبر، ص 73.

ظهور خشم و قهر مقدس

اصبغ بن نباته می گوید:

«سئل امیرالمؤمنین علی بن ابی طالب علیه السلام عن علة دفنه لفاطمة بنت رسول الله صلی الله علیه و آله لیلاً؛ فقال: انها کانت ساخطة علی قوم کرهت حضورهم جنازتها و حرام علی من یتولاهم ان یصلی علی احد من ولدها» (10) ؛ از امیرالمؤمنین علیه السلام در باره علت دفن شبانه فاطمه (س) دختر رسول خدا صلی الله علیه و آله به دست او سؤال شد، فرمود: به خاطر اینکه فاطمه علیها السلام ازدست گروهی ناراضی و خشمناک بود و از حضور آنها در تشییع جنازه اش رضایت نداشت. و بر هر کس که ولایت و دوستی آن گروه را داشته باشد حرام است که بر احدی از فرزندان فاطمه علیها السلام نماز بگزارد.

 

---

(10) بحارالانوار، ج43، ص209.

چرا قبر فاطمه (س) مخفی ماند؟

این سؤال را که چرا قبر فاطمه سلام اللَّه علیها مخفی است؟ از چه کسی باید پرسید؟ چرا هیچکدام از امامان معصوم علیهم السلام قبر مادرشان زهرا سلام اللَّه علیها را نشان نداده اند؟ آیا دختر پیامبر اسلام صلّی اللَّه علیه و آله در میان یهود و نصاری و یا صائبین و مجوس و یا مشرکین فوت کرد که علی علیه السلام و یاران باوفایش به جهت ترس از آنها، زهرا سلام اللَّه علیها را شبانه به خاک سپردند؟ و آیا آن بانوی بزرگ در میان آنها می زیست که وصیت کرد مرا مخفیانه دفن کرد؟ یا فاطمه سلام اللَّه علیها در اجتماع اسلامی و در میان یاران پدر عظیم الشأنش غریبانه به هنگام شب دفن شد و قبرش برای همیشه مخفی ماند؟

و آیا ائمه علیهم السلام که فرزندان فاطمه سلام اللَّه علیها و رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله هستند در جامعه کفر و شرک و در میان مخالفین اسلام می زیستند که مصلحت دیدند قبر مادر مظلومه آنها همچنان پنهان باشد؟

این شرم و ننگ و عار برای کدام ملت به ثبت رسیده که جگرگوشه و روح و قلب و پاره تن قطب عالم امکان و سفیر الهی حضرت محمد صلّی اللَّه علیه و آله را آزردند، او را از حقش محروم ساختند و موجب شدند تا قبر او مخفی بماند؟

آری، آنان که فاطمه سلام اللَّه علیها را اذیت کردند، او را رنجاندند و باعث شدند قبر مبارکش مخفی بماند، نه گبر بودند، نه یهودی، نه نصرانی، نه مجوس و نه صائبه، بلکه افرادی بودند که خود را نزدیکترین اشخاص به رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله می دانستند، دو نفر آنها پدر زن پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله بودند که در جایگاه و زین خلافت نشستند. دیگر افراد، مهاجر و انصار بودند که در تمام جنگها، پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله را یاری کرده بودند.

فاطمه زهرا سلام اللَّه علیها در میان مسلمانان غریبانه زندگی کرد و با تنی ضربت خورده به شهادت رسید و در شب تاریک دور از چشم مسلمانان دفن شد و قبر مقدسش مخفی ماند و امامان معصوم علیهم السلام که در جامعه اسلامی می زیستند و روی مصالحی قبر مادرشان را نشان ندادند و این ننگ و عار برای ملتی به ثبت رسید که خود را پیرو پدر بزرگوار آن دخت عظیم الشأن معرفی کردند.

قبر زهرا سلام اللَّه علیها مخفی ماند تا پیام مظلومیت او را به نسل آینده اسلام برساند و معرف کسانی باشد که خود را مسلمان و یار پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله و خلیفه او می خواندند، و معرف آنانی باشد که فریاد او را شنیدند اما جوابش را ندادند.

زهرا سلام اللَّه علیها وصیت فرمود تا شبانه دفن شود و قبرش مخفی بماند تا بیانگر این باشد که او از کسانی که او را آزردند و حقش را گرفتند و آنانی که در آینده، مؤید این جریان هستند راضی و خشنود نیست، کسی که فاطمه سلام اللَّه علیها از او خشنود نباشد مورد غضب رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله خواهد بود. و شخص مغضوب رسول خدا صلّی اللَّه علیه و آله مغضوب خدای متعال است. و چنین شخصی در قیامت مورد شفاعت پیامبر صلّی اللَّه علیه و آله قرار نخواهد گرفت.

آری، قبر زهرا سلام اللَّه علیها مخفی ماند تا بیانگر این باشد که هنوز اسلام غریب است و هنوز خاندان پیامبر صلی اللَّه علیه و آله مظلومند، و هنوز این دخت گرامی پیامبر صلی اللَّه علیه و آله پیروان به حق اسلام را به دفاع از ولایت می خواند.

ای جهان اسلام! خود را ملامت و سرزنش کن که صاحب این شریعت بعد از خود یک دختر گذارد و تو با او مدارا نکردی، قلبش را آزردی و او را به شهادت رساندی و از نماز خواندن بر او و زیارت قبر شریفش محروم شدی و هنوز از شناخت قبر مبارکش محرومی. آری، چه بجا بود که در صبح آن شبی که فاطمه سلام اللَّه علیها دفن شد، مردم یکدیگر را سرزنش می کردند. «و قالوا: انّ نبینا صلی اللَّه علیه و آله خلّف بنتا و لم نحضر وفاتها والصلاة علیها و دفنها و لا نعرف قبرها فنزورها» (9) ؛ و گفتند: به راستی پیامبر ما صلّی اللَّه علیه و آله یک دختر بعد از خود بجا گذاشت و ما در هنگام وفاتش و نماز خواندن بر او و دفنش حاضر نبودیم و قبرش را نمی شناسیم تا زیارت کنیم.

 

---

(9) بحارالانوار، ج 43، ص 212.

تصمیمی که عملی نشد

علی علیه السلام چون فاطمه علیها السلام را دفن کرد شبانه چهل قبر جدید در قبرستان بقیع آماده ساخت و بر روی آنها آب ریخت و قبر فاطمه علیها السلام را از چشم دشمنان پوشیده داشت و طبق وصیت آن بانو، در تجهیز و نماز فاطمه علیها السلام به دستگاه خلیفه خبر نکرد و این عمل آثار و عوارض بسیاری علیه حکومت فراهم ساخت، لذا خلیفه دوم سوگند یاد کرد نبش قبر نموده و بر پیکر فاطمه علیها السلام نماز بخواند.

امیرالمؤمنین از تصمیم عمر آگاه شد و به نشانه خشم قبای زرد رنگی را بر تن کرد و ذوالفقار را به دست گرفت و با سرعت، خود را به بقیع رسانید و فرمود: هر کس سنگی را از روی قبرها بردارد، زمین را با خون او رنگین خواهم کرد.

چون عمر در این میان عکس العمل نشان داد، حضرت بر او حمله کرد و او را بر زمین کوبید و فرمود: «یابن السودا»! به جهت این که مردم مرتد نشوند از حقم چشم پوشی نمودم، اما در مورد قبر فاطمه علیها السلام گذشتی نخواهم داشت و چنانچه دست به قبر زنید زمین را از خونتان سیراب خواهم کرد، اگر می خواهی اقدام کن.

در حالی که عمر در دست امیرالمؤمنین می لرزید، ابوبکر جلو آمده و با التماس گفت: یا ابالحسن! تو را به حق پیامبر خدا عمر را رها کن، ما برخلاف نظر تو حرکت نخواهیم کرد. (7) .

 

---

(7) بحارالانوار، ج 43، ص 171؛ جلاءالعیون، ج 1، ص 214.

تشییع و تدفین

صدای گریه از خانه زهرا علیها السلام بلند شد. اهل مدینه خبردار شدند. صدای ضجه و شیون از شهر بلند شد به سوی خانه حضرت علی حرکت نمودند، علی علیه السلام نشسته بود و حسن و حسین اطرافش گریه می کردند. ام کلثوم می گریست و می فرمود: یا رسول اللَّه! اکنون تو را از دست دادیم. مردم بیرون خانه اجتماع نموده و در انتظار خروج جنازه زهرا بودند. ناگاه ابوذر از خانه خارج شد و به مردم گفت: پراکنده شوید چون تشییع جنازه به تأخیر افتاد. (2) .

عمر و ابوبکر به علی علیه السلام تسلیت گفتند و عرض کردند: یا اباالحسن مبادا قبل از ما بر جنازه فاطمه نماز بخوانی. (3) .

لیکن علی بن ابی طالب علیه السلام به اتفاق اسماء، در همان شب فاطمه علیها السلام را غسل داد و کفن کرد. کودکان یتیم فاطمه (س) اطراف جنازه مادر گریه می کردند. وقتی از غسل و کفن فاطمه (س) فارغ شد صدا زد: ای حسن، ای حسین، ای زینب، ای ام کلثوم! بیایید با مادرتان وداع کنید که دیگر او را نخواهید دید. یتیمان زهرا علیها السلام روی جنازه نازنین مادر افتاده می بوسیدند و می گریستند. علی علیه السلام یتیمان را از روی جنازه مادر برداشت. (4) بر جنازه نماز خواندند و آن را حرکت دادند. عباس و فضل و مقداد و سلمان و ابوذر و عمار و حسن و حسین علیهما السلام و عقیل و بریده و حذیفه و ابن مسعود در تشییع جنازه شرکت نمودند. (5) .

جنازه را در تاریکی شب، آنگاه که چشم ها به خواب بود، آهسته آهسته در سکوت مطلق، به جانب قبر حرکت دادند، مبادا منافقین بفهمند و از دفن مانع شوند. جنازه را کنار قبر زمین نهادند، امیرالمؤمنین علیه السلام خودش بدن نازنین همسرش را برداشت و داخل قبر گذاشت و با تعجیل تمام، خاک بر قبر ریختند. (6) .

 

---

(2) بحارالانوار، ج 43، ص 192.

(3) بحارالانوار، ج 43، ص 199.

(4) بحارالانوار، ج 43، ص 179.

(5) بحارالانوار، ج 43، ص 183.

(6) بحارالانوار، ج 43، کتاب تاریخ فاطمه (س)، باب 7.

دفن شبانه

زهرا علیها السلام در آخرین روزهای زندگی به همسرش علی علیه السلام وصیت کرد و گفت: یا علی! مرا شب غسل بده، شب کفن کن و مخفیانه به خاک سپار. راضی نیستم کسانی که پهلویم را شکستند و کودکم را سقط نمودند و اموالم را مصادره کردند به تشییع جنازه ام حاضر شوند. قبرم را نیز مخفی کن.

علی علیه السلام هم بر طبق وصیت زهرا شبانه دفنش کرد و قبرش را با زمین هموار ساخت. و صورت چهل قبر تازه درست کرد مبادا قبرش شناخته شود. (1) .

 

---

(1) مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 363.