دلایل ولایت معصومین

آنچه دلالت بر ولایت آن بانوی مکرّمه می نماید، خواه در خصوص ایشان یا در ضمن ولایتی که برای بقیّه معصومین علیهم السلام وجود دارد فراوان است:

از جمله سخن امام حسن عسکری علیه السلام است که فرمودند:

«فاطمة حجّة الله علینا»

فاطمه علیها السلام حجّت پروردگار بر ما ائمّه می باشد (6) .

و نیز حدیث کساء و سخن پیامبر صلی الله علیه وآله که فرمود: «لولا علیٌّ لما کان لفاطمة کفو آدم فمن دونه»

اگر علی علیه السلام نبود همتایی برای فاطمه علیها السلام یافت نمی شد از آدم علیه السلام تا دیگران(7) .

و همچنین ادلّه ای که به تساوی آن مکرّمه با حضرت علی علیه السلام دلالت می کند.

و همچنین ادلّه ای که دلالت بر افضل بودن ایشان بر تمام پیامبران می کند به ضمیمه ادلّه ای که درجات مختلفی از ولایت را برای پیامبران ثابت می کند.

و احادیثی مانند «عبدی اطعنی تکن مثلی» که ولایت را برای هر بنده مطیع پروردگار ثابت می کند که به طریق اولی بر ولایت آن بانو دلالت می کند.

و نیز: قول حضرت علی علیه السلام که فرمود: «الخلق بعد صنایعنا»

ما ساخته پروردگاریم و مخلوقات ساخته ما هستند.

و این که خداوند دین خود را به رسولش تفویض نمود و هم چنانکه معصومین علیهم السلام جایگاه مشیت و اراده خدایند و اراده حق در آنها متحقق می شود.

این ادلّه و دلیلهای دیگر ولایت را برای آن حضرت اثبات می کند.

از آیات قرآن نیز آنچه دلالت بر ثبوت ولایت برای همه آنها می کند آیه شریفه «النّبیّ اولی بالمؤمنین...» (8) است به ضمیمه آیات و روایات متواتره، زیرا آنها همگی نور واحدند و هرچه برای اوّل ایشان باشد برای آخرین آنها نیز ثابت است. و همچنین آیه شریفه: «إنّما ولیّکم الله...» (9) ، ولایتی در مرتبه ولایت پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله برای آنها ثابت می کند هرچند از نظر فضیلت، درجات متفاوتی دارند. حضرت علی علیه السلام در درجه بعد از پیامبر اسلام صلی الله علیه وآله است. و حضرت زهرا علیها السلام در درجه بعد از حضرت علی علیه السلام است. یا طبق بعضی از روایات با او مساوی می باشد. بعد از ایشان امام حسن علیه السلام و پس از او امام حسین علیه السلام ، سپس حضرت مهدی علیه السلام است. و بعد از حضرت مهدی علیه السلام، امامان قبلی در درجه فضیلت قرار دارند. این نتیجه ای است که از بعضی احادیث استفاده میشود.

ولایت تکوینی عملی حضرت زهرا2

ولایت تکوینی عملی نوعی استیلاء و حکم فرمایی برخاسته از عبودیت الهی است به شکلی که ولی به صاحب اختیاری و تصرف در جهان هستی از سوی خدا مأذون می گردد و سرتاسر عالم وجود همچون دهکده ای به فرمانداری او در می آید. ولیّ خدا و یا ولیّه الله به همان راحتی و سهولتی که تصرف در کشور وجود خود دارد بر کشور پهناور جهان هستی نیز تصرف می کند، همه هستی فرمان پذیر و مطاع اوامر و خواسته های اویند که یکی از مصادیق آن مستجاب الدعوة بودن، تسخیر و ارتباط با ملائکه، و کرامات گوناگون دیگر است. و این همه ریشه در مفاد این روایت دارد که:

«العبودیة جوهرة کنهها الربوبیّة». (16)

در روایتی پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله پرده از یک راز مهم هستی برداشته و خبر می دهد که ولایت اهل بیت به آسمانها و زمین عرضه شده است که این بخش روایت دلالت بر ولایت تکوینی عملی حضرات بر آسمانها و زمین دارد.

قال رسول الله صلی الله علیه وآله:

«لَمَّا اُسْری بِی إِلَی السَّماءِ قالَ لِیَ العَزِیزُ:... یا مُحَمَّدُ! خَلَقْتُکَ وَ خَلَقْتُ عَلِیّاً وَ فاطِمَةَ وَالْحَسَنَ والْحُسَیْنَ اَشْباحَ نُورٍ مِنْ نُورِی وَ عَرَضْتُ وِلایَتَکُمْ عَلَی السَّماواتِ وَ اَهْلِها وَ عَلی الْأَرَضینَ وَ مَنْ فِیهِنَّ فَمَنْ قَبِلَ وِلایَتِکُمْ کانَ عِنْدِی مِنَ الْأَظْفَرِینَ وَ مَنْ جَحَدَها کانَ عِنْدِی مِنَ الْکُفَّارِ...»

رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود:

چون به آسمان برای معراج مرا بردند، خدای عزیز به من فرمود:... ای محمد! تو و علی و فاطمه و حسن و حسین را پرتوهای نوری از نور خودم آفریدم. و ولایت شما را بر آسمانها و اهل آن و بر زمینها و هر کس در آنهاست عرضه کردم، پس هر کس ولایت شما را بپذیرد از ظفر یافتگان در نزد من است و هر کس آنرا انکار کند در نزد من از کفر پیشگان است.

مستجاب الدعوة بودن حضرت زهرا علیها السلام و اطاعت پذیری زمین و زمان از ایشان در یک قصه تاریخی آمده که توجه به آن پرده از این حقیقت می گشاید.

عیاشی روایت کرده است (پس از بیرون بردن علی علیه السلام از خانه)، فاطمه علیها السلام، بیرون آمد و به ابوبکر رو کرد و فرمود: «آیا می خواهید شوهرم را از دستم بگیرید و مرا بیوه کنید، سوگند به خدا اگر دست از او برندارید، موی سرم را پریشان می کنم و گریبان چاک می نمایم و کنار قبر پدرم می روم و به درگاه خدا ناله می کنم».

آنگاه فاطمه علیها السلام دست حسن و حسین علیهما السلام را گرفت و از خانه بیرون آمد تا کنار قبر پیامبر صلی الله علیه وآله برود.

حضرت علی علیه السلام از جریان آگاه شد و به سلمان فرمود: «برو فاطمه علیها السلام دختر محمد صلی الله علیه وآله را دریاب (گویی) دو طرف مدینه را می نگرم که به لرزه درآمده و در زمین فرو می روند، سوگند به خدا اگر فاطمه علیها السلام موی خود را پریشان کند و گریبان چاک نماید و کنار قبر پیامبر صلی الله علیه وآله برود و به پیشگاه خدا ناله نماید، دیگر مهلتی برای مردم مدینه باقی نمی ماند و زمین همه آنها را در کام خود فرو می برد».

سلمان با شتاب نزد فاطمه علیها السلام آمد و عرض کرد: «ای دختر محمد! خداوند پدرت را مایه رحمت جهانیان قرار داده است، به خانه بازگرد و نفرین مکن».

فاطمه علیها السلام فرمود: «ای سلمان! آنها می خواهند علی علیه السلام را به قتل برسانند، صبرم تمام شده، بگذار کنار قبر پدرم بروم و مویم را پریشان کنم گریبان چاک نمایم، و به پروردگار بنالم».

سلمان عرض کرد: «من ترس آن دارم مدینه به لرزه درآید و زمین دهان باز کند و مردم را در خود فرو ببرد! علی علیه السلام مرا نزد شما فرستاده است و فرموده که به خانه باز گردی و از نفرین نمودن منصرف شوی».

در این هنگام حضرت زهرا علیها السلام فرمود:

«إِذاً أرْجِعُ وَ أَصْبِرُ وَ أَسْمَعُ لَهُ وَ أُطِیعُ»؛ در این صورت (چون شوهرم فرموده) به خانه باز می گردم و صبر می کنم و سخن آن حضرت را می پذیرم و از او اطاعت می کنم.

---

(16) تفسیر عیاشی، ج2، ص 66.

ولایت تکوینی علمی حضرت زهرا

مراد از ولایت تکوینی یا ولاء تصرف نوعی تسلط و اقتدار و قافله سالاری معنوی می باشد که در قسم ولایت تکوینی علمی آن دستیابی به علوم غیبی و خزانه داری معارف بی پایان و اطلاع از گذشته و حال و آینده می باشد.

حضرت زهرا علیها السلام در این جهت به برتری و امتیازی شگفت انگیز نائل آمده به شکلی که خود صاحب کتاب آسمانی صحیفه فاطمیه است که در آن همه احکام و معارف دینی و تمامی اخبار و گزارشهای تاریخی از اقوام و رهبران خوب و بد وجود دارد.

در کتاب جنة العاصمة از آیت الله میرجهانی آمده است:

حضرت فاطمه زهرا علیها السلام، مانند پروردگار و شوهر عالی مقدار خود عالمه بماکان و ما یکون و ما هو کائن بوده، یعنی گذشته و حال و آینده، همه را می دانسته به علم هو کائن در مواردی که خدا می خواست و اقتضاء داشت اظهار می فرمود و هر چه را می خواست بداند اراده می کرد و می دانست. (10)

همچنین در روایات دینی ما به نقل از پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله در وصف ولایت علمی حضرت زهرا علیها السلام چنین آمده است:

قال رسول الله صلی الله علیه وآله:

«... یا عَلَیُّ أنْفِذْ لِما اَمَرَتْکَ بِهِ فاطِمَةُ فَقَدْ اَمَرْتُها بِأَشْیاءَ أَمَرَ بِها جَبْرَئیلُ علیه السلام...»؛

یا علی! به انجام رسان آنچه را که فاطمه علیها السلام بدان امر می کند، زیرا که بی شک من او را به چیزهایی امر کرده ام که جبرئیل علیه السلام به آنها امر کرده است. (11) .

قال رسول الله صلی الله علیه وآله:

«... یا عَلِیُّ! إِنِّی اُوصِیتُ فاطِمَةَ ابْنَتِی بِأَشْیاءَ وَ اَمَرْتُها اَنْ تُلقِیَها اِلَیْکَ فَانْفَذْها فَهِیَ الصَّدِقَةُ الصَّدُوقَةُ...»؛ یا علی! هر آینه دخترم را به چیزهایی سفارش کرده ام. و او را امر نموده ام تا آنها را به تو برساند. پس تو آنها را به انجام رسان که او راستگوست و راستگویی در ذات اوست. (12) .

همچنین در فلسفه نام گذاری حضرت زهرا علیها السلام روایاتی وجود دارد که به نوعی حکایت از ولایت علمی حضرت می نماید.

از ابو جعفر امام محمد باقر علیه السلام نقل است که فرمود: «واللّه لقد فطمها اللّه تعالی بالعلم و عن الطمث فی المیثاق». چنان چه در همان حدیث از رسول خدا صلی الله علیه وآله از خدای تعالی قبل از این فقره از حدیث نقل فرموده که خدای تعالی فرمود: «انی فطمتک بالعلم»؛ تو را منقطع ساختم به علم از همه زنها. بدان که عمق دریای علم حضرت زهرا علیها السلام نه اندازه ای است که صاحبان ولایت جزئیه بتوانند به آن پی ببرند و مراد بی بی علیها السلام از ما لم یکن که در دلیل اول ذکر شد اسراری است که نه در نزد خداوند متعال مکنون و مخزون است و آن غیر از حوادث کونیه و بیرون از محتویات لوح محفوظ و لوح محو و اثبات است که از خصایص صاحبان ولایت مطلقه است تا چه رسد به علوم سائر انبیاء غیر از پدر بزرگوارش و کسی سزاوار چنین مقام و مرتبه ای است که به فرمایش حضرت امام محمد باقرعلیه السلام که خدا او را به سبب علم منقطع ساخته است از دیگران در عالم میثاق. (13) .

در کتاب شریف نهج الحیاة نیز در مقام وصف ارتباطات دو حجت خدا یعنی حضرت علی علیه السلام و حضرت زهرا علیها السلام روایاتی از جناب عمّار با این مضمون نقل شده است.

عمار یاسر نقل می کند: روزی حضرت زهرا علیها السلام خطاب به حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام فرمود:

«اُدْنُ لِأُحَدِّثَکَ بِما کانَ وَ بِما هُوَ کائِنٌ وَ بِما لَمْ یَکُنْ اِلی یَوْمِ الْقِیامَةِ حینَ تَقُومُ السَّاعَة»؛

علی جان! نزدیک بیا تا اطلاع دهم شما را از آنچه در گذشته اتّفاق افتاد و آنچه در حال به وقوع پیوستن است و آنچه در آینده رخ خواهد داد تا روز قیامت هنگامه برپایی رستاخیز عمومی. (14) .

باز در مورد صحیفه فاطمیه در روایتی آمده است:

«وَ اَمَّا مُصْحَفُ فاطِمَةَ علیها السلام فَفیهِ ما یَکُونَ مِنْ حادِثٍ وَ اَسْماءِ مَنْ یَمْلِکُ اِلی اَنْ تَقُومَ السَّاعَةُ»؛ مصحف فاطمه علیها السلام کتابی است که تمام حوادث و اخبار غیبی و جریاناتی را که پادشاهان تا روز قیامت انجام می دهند آمده است. (15)

---

(10) جنة العاصمة، آیت الله میرجهانی، ص 166.

(11) بحارالانوار، ج 22، ص 484.

(12) بحارالانوار، ج 22، ص 490.

(13) جنة العاصمة، ص 167.

(14) نهج الحیاة، ص 231، ح 139.

(15) ارشاد شیخ مفید، ج 2، ص 186.

(16) مصباح الشریعة، ص 7.

(15) تفسیر فرات، ص 74.

اطاعت و فرمانبرداری از حضرت فاطمه

حضرت باقر علیه السلام در ضمن حدیثی طولانی پیرامون حضرت زهرا علیها السلام می فرماید: اطاعت ایشان بر تمامی آفریدگان خداوند از جن و انس، پرندگان و حیوانات وحشی و پیامبران و ملائکه فرض و واجب بود. (2) .

محمد بن سنان گوید: نزد حضرت جواد الائمه علیه السلام بودم و سخن از اختلاف شیعه به میان آمد فرمود: ای محمد! همانا خداوند متعال پیوسته در وحدانیت خود یکتا بود، آن گاه محمد و علی و فاطمه را آفرید، آنان دوران زیادی مکث کردند و بعد از آن خداوند تمامی موجودات را آفرید و آنان را بر آفرینش موجودات گواه گرفت و اطاعت آنان را بر موجودات اجراء فرمود و امور موجودات را به آنان واگذار کرد، آنان هر آن چه را که خواستند حلال و هر آن چه را که خواستند حرام نمودند، البته هیچ چیزی را جز آن چه را که خداوند خواسته بود نمی خواستند.

بعد فرمود: ای محمد! این همان آئینی است که هر کس از آن پیش افتد از دین خارج شده و هر کس عقب بماند نابود گشته و هر کس ملازم و همراه آن باشد به حق پیوسته است. این مطلب را غنیمت بشمر، ای محمد! (3) .

علامه مجلسی قدس سره در شرح این حدیث گوید: آنان را بر آفرینش موجودات گواه گرفت یعنی در حضور و جلو روی آنان موجودات را آفرید و آنان بر کیفیت خلقت و رموز آن اشراف داشتند اطاعت آنان را بر موجودات اجراء فرمود یعنی اطاعت آنان را بر تمام موجودات حتی جمادات و موجودات آسمانی و زمینی واجب ساخت و امور موجودات را به آنان واگذار کرد یعنی حلال و حرام کردن و بخشیدن و نبخشیدن را، هر چند ظاهر عبارت این معنی را می رساند که تدبیر موجودات از حرکات و سکنات و ارزاق و عمرها و امثال آنها را به آنان واگذار کرد. (4) .

ابوسعید خدری گوید: در خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله نشسته بودیم مردی از راه رسید و از حضرت پرسید که درباره فرمایش خداوند که فرمود: «استکبرت أم کنت من العالین» توضیح دهید که اینان چه کسانی هستند که از ملائکه مقربین برتر و بالاترند؟ رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمود: من و علی و فاطمه و حسن و حسین می باشیم که در سرادق عرش بودیم و خداوند را تسبیح می کردیم و ملائکه با تسبیح ما تسبیح کردند دو هزار سال پیش از آنکه خداوند آدم علیه السلام را بیا فریند، هنگامی که خداوند آدم را آفرید به ملائکه دستور فرمود که بر او سجود کنند، و مأمور به سجود نشده بودند مگر بخاطر وجود ما، همه ملائکه سجده کردند به جز ابلیس که خودداری کرد. خداوند متعال به او فرمود: «ای ابلیس! چه چیز تو را باز داشت از اینکه بر آن چه که من با دست قدرت خود آفریدم سجده کنی؟ آیا استکبار ورزیدی یا از موجودات اعلی و برتر بودی» یعنی از این پنج تنی که اسامی آنان در سرادق عرش نوشته شده بود، پس ما هستیم آن باب خدایی که از آن در وارد می شوند و هدایت یافتگان به وسیله ما هدایت می شوند، هر کس ما را دوست داشته باشد خداوند او را دوست داشته و به بهشتش وارد می سازد و هر کس با ما دشمنی کند خداوند او را دشمن دارد و به آتشش داخل می کند و دوست ندارد ما را مگر کسی که زادگاهش پاک و پاکیزه باشد. (5) .

---

(2) دلائل الامامة، ص 28.

(3) بحارالانوار، ج 15، ص 19.

(4) مرآة العقول، ج 5، ص 190- 192.

(5) تأویل الآیات، ج 2، ص 59.

عرض ولایتش بر موجودات

در ضمن حدیث معراج آمده است که خداوند فرمود: ای محمد! من، تو و علی و فاطمه و حسن و حسین و امامان از فرزند ان حسین را از نور خودم آفریدم و ولایت شما را بر اهل آسمانها و زمین عرضه کردم، هر کس آن را پذیرفت در نزد من از مؤمنین به حساب آمد و هر کس آن را منکر شد، در نزد من از گمراهان محسوب شد، ای محمد! اگر بنده ای از بندگان من آن قدر مرا بپرستد و عبادت کند که از کار افتد و از لاغری و ناتوانی بسان مشک خشکیده و فرسوده شود و بعد به هنگام ورود بر من منکر ولایت شما باشد او را نخواهم آمرزید تا اینکه اقرار به ولایت شما نماید.

ای محمد! آیا دوست داری آنان را ببینی؟ گفتم: آری، پروردگارا! فرمود: نگاه کن، من به طرف راست عرش نگریستم، و اسم خود را دیدم و اسم علی و فاطمه و حسن و حسین و علی و محمد و جعفر و موسی و علی و محمد و علی و حسن را و اسم مهدی را در وسط آن به گونه ای دیدم که گویا ستاره ای درخشان است فرمود: ای محمد! اینان حجت های من بر آفریدگانم می باشند و این آن کسی است که از فرزندان تو، به شمشیر قیام می کند و از دشمنانم انتقام می گیرد. (1) .

---

(1) تأویل الآیات، ج 1، ص 98.