کمک گرفتن از فرزند در مورد آیات نازل شده

امام حسن علیه السلام در دوران پنج سالگی، به مسجد می رفت و پای منبر رسول خدا صلی الله علیه و آله می نشست و آنچه در مورد وحی از آن حضرت می شنید در برگشت به منزل، برای مادرش فاطمه زهرا علیهاالسلام نقل می کرد. (بدین ترتیب که همچون یک خطیب روی متکایی می نشست و سخنرانی می نمود و در ضمن سخنرانی آنچه که از پیامبر صلی الله علیه وآله فرا گرفته بود بیان می کرد). حضرت علی علیه السلام هر گاه وارد منزل می شد و با فاطمه زهرا علیها السلام سخن می گفت در می یافت که فاطمه از تمام آیات نازل شده قرآن اطلاع دارد، از او پرسید: با این که شما در منزل هستید چگونه از آنچه که پیامبر صلی الله علیه وآله در مسجد بیان کرده آگاه هستی؟

فاطمه زهرا علیها السلام جریان را برای علی علیه السلام شرح داد که این آگاهی از ناحیه فرزندش حسن می باشد. روزی علی علیه السلام در گوشه ای از منزل مخفی شد. حسن که در مسجد، سخنان پیامبر را شنیده بود وارد منزل شد و طبق معمول بر متکایی نشست، تا به سخنرانی بپردازد. ولی لکنت زبان پیدا کرد،

حضرت زهرا علیهاالسلام تعجب نمود. حسن علیه السلام به مادرش عرض کرد: تعجب نکن، زیرا که شخص بزرگی، سخن مرا می شنود و استماع او مرا از بیان مطلب، باز داشته است. در این هنگام علی علیه السلام از مخفیگاه خارج شده و فرزندش، حسن را بوسید. (1) .

 

---

(1) سفینة البحار، ج 1، ص 245.

 

رعایت عدالت بین فرزندان

 

روانشناسان می گویند: یکی از اصول و ارکان تربیت سازنده این است که به گونه ای با کودک برخورد نمود که موجب ایجاد عقده و کمبود در ساختار وجود او نشود، و به عبارت روشن تر، به طور کامل به شخصیت او توجه و احترام گردد، در این راستا نظر شما را به دو فراز از رفتار زهرا علیها السلام با فرزندانش جلب می کنیم:

حسن و حسین در حضور پیامبر صلی اللَّه علیه و آله و فاطمه علیها السلام کشتی گرفتند، در این میان پیامبر صلی اللَّه علیه و آله حسن علیه السلام را تشویق می کرد و مکرر می فرمود:

«اِیه یا حَسَن شَد عَلَی الحُسین فَاصْرِعه»؛

برپا خیز ای حسن! حسین را محکم بگیر و به زمین بیفکن.

فاطمه علیها السلام عرض کرد: «ای پدر! شگفتا که حسن را که بزرگتر است بر حسین که کوچکتر است، ترجیح می دهی و تشویق می کنی؟!»

پیامبر صلی اللَّه علیه و آله فرمود: «اینک این دوستم جبرئیل است که حسین علیه السلام را تشویق می کند، من هم در برابر او حسن علیه السلام را تشویق می نمایم» (1)

حسن و حسین علیهما السلام هر دو خطی نوشتند و نزد مادرشان فاطمه علیها السلام آوردند تا او قضاوت کند که کدام بهتر است، فاطمه علیها السلام نخواست یکی از آنها را بر دیگری ترجیح دهد، فرمود: «نزد پدرتان بروید تا او داوری کند»،

 آنها نزد پدرشان علی علیه السلام رفتند، آن حضرت نیز نخواست که یکی از آنها رنجیده خاطر شود، به آنها فرمود: «نزد جدتان رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله بروید تا او قضاوت کند». آنها نزد رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله رفتند، رسول خدا صلی اللَّه علیه و آله فرمود: «من بین شما داوری نمی کنم تا برادرم جبرئیل بیاید و داوری کند»، جبرئیل آمد و گفت: من داوری نمی کنم تا فرشته اسرافیل بیاید و داوری کند، اسرافیل آمد و گفت: من داوری نمی کنم بلکه از درگاه خدا می خواهم که او داوری کند، خداوند فرمود: «من بین آنها داوری نمی کنم، بلکه مادرشان فاطمه علیها السلام داوری کند».

 

فاطمه (س) نگران ناپدید شدن فرزندان

در روایت است: روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله به خانه زهرا علیها السلام آمدند دیدند حضرت زهرا علیها السلام پشت درب خانه ایستاده است سؤال کردند: چرا محبوبم را با این حالت پشت درب می بینم؟

حضرت فرمود: دو فرزندت از خانه خارج شدند و تاکنون از آنان خبری ندارم.

با شنیدن این خبر پیامبر از خانه خارج شدند و در جستجوی فرزندان زهرا علیها السلام برآمدند تا اینکه آنان را در بین کوه در غاری یافتند که به خواب رفته اند... آنگاه پیامبر حسن و حسین علیهما السلام را بر دوش خود برداشت و بین راه جبرئیل به امداد پیامبر آمد و حسین علیه السلام را بر دوش کشید تا به خانه زهرا علیها السلام درآمدند و پس از این ماجرا بود که این دو برادر به یکدیگر تفاخر می نمودند.

حسن علیه السلام می گفت: من آن کسی هستم که بهترین اهل زمین مرا بر دوش خود حمل نمود و حسین علیه السلام می گفت: من آنم که بهترین اهل آسمان مرا بر دوش خود حمل نموده است. (2)

 

---

(2) مسند فاطمة الزهرا علیها السلام ، ح 213.

توجه به سلامت کودک

یکی از مهمترین دغدغه های ذهنی و دلهره های همیشگی پدر و مادر حفظ و سلامت کودک است. آنان برای حفاظت و سلامت کودک از هیچ کوششی دریغ نمی کنند تا آنجا که گاه سلامت خویش را نیز در این راه به خطر می اندازند.

برای تأمین سلامت و حفظ کودک از بیماری ها، خطرات و مشکلات راههای مختلفی وجود دارد. پدر و مادر آگاه سعی می کنند در کنار توجه به مسائل مهمی همچون رعایت بهداشت، تغذیه سالم و کامل، بررسی رشد طبیعی کودک و مواظبت دقیق در مقابل خطرات و حوادث تنها به همین مسائل اکتفا نکنند بلکه برای حفظ و سلامت و سعادت کودک از راههای دیگری هم که اسلام پیشنهاد کرده است، بهره جویند. برخی از این راهها صدقه دادن برای کودک و عقیقه کردن برای اوست. این نکته در زندگی زهرا علیها السلام مورد توجه کامل قرار گرفته است.

امام صادق علیه السلام فرمود: فاطمه زهرا علیها السلام هر دو پسرش را عقیقه کرد و در روز هفتم تولدشان موی سر آنان را تراشید و به اندازه وزن آن پولهای نقره صدقه داد.

و در روایتی دیگر اضافه فرمود: فاطمه زهرا علیها السلام حسن و حسین را عقیقه نمود و به خانم قابله ای که در تولد آنان کمک کرده بود یک ران گوسفند و یک سکه طلا هدیه داد.

نمونه ‏ای از مراقبت بهداشتی حضرت زهرا (س) در برابر فرزندانش

حضرت علی علیه السلام می فرماید: امام حسین علیه السلام دچار یک بیماری موقت گردید. آنگاه حضرت فاطمه علیها السلام او را در آغوش کشید و خدمت پیامبر برد و فرمود:

«یا رسول الله! از خدا بخواه که فرزندت حسین را شفا دهد چرا که خدا او را به تو عنایت نموده و قادر به شفابخشی او می باشد». (1)

 

---

(1) مسند فاطمة الزهرا علیها السلام، ص 352.

نگهداری فرزندان

یکی از وظایف والدین و بویژه مادر، مراقبت، حفاظت و نگهداری از فرزندان خود می باشد. در سیره حضرت زهرا علیها السلام وجود آثار این اصل تربیتی به وضوح قابل مشاهده است.

با دقت در مراقبتهای حضرت زهرا علیها السلام نسبت به فرزندان خود اولاً با انواع مراقبتهای لازم برای فرزند آشنا می شویم. ثانیاً به اهمیت مراقبت فرزندان از سوی پدر یا مادر پی خواهیم برد و ثالثاً با لوازم اخلاقی مراقبت و نگهداری کودک و ظرافتهای لازم در برخورد با کودک آشنا می شویم.

انواع مراقبتهای مورد نیاز کودک

یک نوزاد یک کودک و حتی یک نوجوان و جوان فقط نیاز به یک نوع مراقبت و رسیدگی و حفاظت ندارد بلکه برای رشد همه جانبه و تربیت کامل به انواعی از مراقبت نیازمند است.

مراقبتهای بهداشتی درمانی، مراقبتهای امنیتی از حوادث و یا دشمنان، مراقبتهای اخلاقی و تربیتی، مراقبتهای لازم در امر تغذیه و پوشش، مراقبتهای عاطفی و احساسی از انواع مراقبتهای لازم برای فرزند است. مادر که دریائی از عواطف و مهربانی است یکی از مسئولیتهای مهمش اِعمال و اجراء این گونه مراقبتها در مورد فرزندش می باشد.

با توجه به شواهد تاریخی انواع این مراقبتها از ناحیه بهترین مادر تاریخ یعنی حضرت زهرا علیها السلام در مورد برترین فرزندان اعمال می شده است که به نمونه هائی از آن اشاره می کنیم.

در کتاب مسند فاطمه زهرا علیها السلام مجموعاً در مورد حضرت زهرا علیها السلام و برخوردهای ایشان با فرزندانشان 59 روایت وارد شده است که دارای نکات قابل توجهی از نظر تربیتی می باشد. تعدادی از این روایات در موضوع مراقبتهای گوناگون حضرت زهرا علیها السلام با فرزندانشان می باشد.

ارج نهادن به کودک

مرحوم مجلسی گوید: گروهی از صحابه نقل کرده اند که پیامبر صلی الله علیه و آله وارد منزل فاطمه زهرا علیها السلام شد و فرمود: فاطمه جان! حسن و حسین از من خوردنی می خواهند و من چیزی نمی یابم تا آنها بخورند. پس پیامبر با علی و حسن و حسین و فاطمه علیهم السلام نشستند، فاطمه علیها السلام متحیر بود و نمی دانست چه کند؟

پیامبر مدتی به آسمان نگاه کرد، در این هنگام جبرئیل نازل شد و عرض کرد: ای محمد! خدای علی اعلی سلامت می رساند و می فرماید: به علی و حسن و حسین و فاطمه علیهم السلام بگو، از میوه های بهشتی چه چیزی را دوست می دارند؟

پیامبر صلی الله علیه و آله رو به اهل بیت کرد و فرمود: پروردگار می داند که شما گرسنه اید و می فرماید: از میوه های بهشتی کدام را دوست دارید؟

آنان از روی شرم از پیامبر سکوت کرده و چیزی نگفتند، پس حسین علیه السلام سکوت را شکست و عرض کرد: با اجازه شما! بابا جان ای امیرمؤ منان، با اجازه شما! مادر جان، ای بانوی زنان عالمیان و با اجازه شما، ای برادر حسن نیکوکار، می خواهم یکی از میوه های بهشتی را انتخاب کنم، همگی فرمودند: حسین جان هر چه می خواهی بگو.

امام حسین علیه السلام عرض کرد: ای رسول خدا! به جبرئیل بگو: ما رطب تازه می خواهیم. پیامبر صلی الله علیه و آله فرمود: خداوند این را می دانست. سپس رو به فاطمه علیها السلام نمود و فرمود: فاطمه! برخیز و وارد آن اطاق شو و هر چه در آن بود بیاور. فاطمه علیهاالسلام وارد شد، دید طبقی بلورین با روپوش سبز بهشتی که در آن رطب تازه است - با این که فصلش نبود - در آنجا نهاده شده است. آن طبق را نزد پیامبر آورد.

پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: فاطمه جان! این از کجا آمده؟

فاطمه علیها السلام همان جواب مریم را (که در قرآن مجید آمده) داد و عرض کرد: «از جانب خداست همانا خدا هر که را که بخواهد بی حساب روزی می دهد» (1)

سپس پیامبر صلی الله علیه و آله برخاست و طبق را پیش روی همه نهاد و فرمود: بسم الله الرحمن الرحیم.

آنگاه خرما را دانه دانه در دهان اهل بیت خود گذاشت و می فرمود: بخورید نوش جان و گوارایتان باد. (2)

 

---

(1) آل عمران، 37.

(2) فرهنگ جامع سخنان امام حسین علیه السلام، ص 35 ؛ بحارالانوار، ج 43، ص 309.

سیر شیوه های تربیتی حضرت فاطمه

یکی از مهمترین امتیازات اسلام از نظر قانون گذاری و سیره معصومین، تکیه بر یک نظام خاص تربیتی بویژه در محیط خانواده جهت تربیت و ساختن شریف ترین عنصر هستی یعنی انسان می باشد.

حضرت صدیقه زهرا علیها السلام و خانه او یکی از بزرگترین دانشگاههای انسان سازی است که با رعایت و ملاحظه همه جنبه های تربیتی بالاترین و موفق ترین چهره های انسانی را در خود تربیت نموده و به جامعه بشریت ارائه داده است.

عامل وراثت

یکی از عوامل مؤثر در تکوین شخصیت، وراثت و مجموعه خصلتهای روحی روانی والدین می باشد. فاطمه زهرا علیها السلام و امیرالمؤمنین علیه السلام به عنوان یک زوج شایسته، پرهیزکار، دانشمند، جهادگر، عقیده مند، متخلق به برترین اخلاقیات و منویات دارای شایسته ترین و عالی ترین عامل در وراثت هستند و به همین دلیل در زیارت حضرت سید الشهداء می خوانیم:

«وَ اَشْهَدُ اَنَّکَ کُنْتَ نُوراً فِی الْاَصْلابِ الشَّامِخَةِ وَ الْاَرْحامِ الْمُطَّهَرَةِ لَمْ تُنَّجِسْکَ الْجاهِلیَةُ بِاَنْجاسِها...» (1)؛

شهادت می دهم که نوری بودی در صلب مردان بزرگ و در رحم زنانی پاک که هرگز آلوده به ناپاکی های جاهلیت نگردید.

انتخاب بهترین نامها

یکی از وظایف اولیه والدین در برابر فرزندان خود و یکی از هدیه های ماندگار والدین به فرزند انتخاب نام نیکو و ارزشی برای آنهاست.

فاطمه علیها السلام در این خصوص دقت و حساسیتی خاص داشت و نام فرزندان خود را از طریق هدایت گری های پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله انتخاب می نمود. نامهایی که حتی در معنای لفظی نیز زیبایی و ملاحت دارند؛ حسن، حسین، زینب.

عقیقه برای فرزندان

عقیقه یعنی قربانی کردن گوسفند (که در واقع نوعی بیمه نمودن سلامتی طفل به حساب می آید) و انفاق آن به نیازمندان. در تاریخ آمده که حضرت زهرا علیها السلام برای همه فرزندان خود پس از ولادت گوسفند قربانی می نمودند.(2) .

گفتن اذان و اقامه در گوش فرزندان

یکی از سنتهای جاری در زندگی حضرت زهرا علیها السلام گفتن اذان و اقامه در گوشهای فرزندان خود بود به خصوص این که این عمل مستحب اسلامی به واسطه شخصیت ملکوتی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله (3) انجام می شد و از همان لحظه های اولیه سامعه فرزندان آن حضرت با نوای ملکوتی پیامبر آن هم اذکاری چون تکبیر، تهلیل و شهادتین نوازش می شد.

برخوردار نمودن فرزندان از عواطف پاک و ناب مادری

انس بن مالک می گوید: روزی بلال در نماز صبح تأخیر کرد و از آن باز ماند، پیامبر صلی الله علیه وآله به او فرمود: «ما حَبَسَکَ؟ فقال: مررت بفاطمة علیها السلام و هی تطحن و الصبّی یبکی فقلتُ لها ان شئت کفیتک الرحی و کفیتنی الصبی و ان شئت کفیتک الصبی و کفیتنی الرحی فقالت انا أَرْفَقُ بِابنی منک فذاک حبسنی قال: فرحمتَها رحمک الله».(4) ؛

چه چیز تو را نگه داشت و مانع از نماز شد؟

عرض کرد برخورد به فاطمه علیها السلام کردم که در حال آسیاب کردن بود و پسر بچه اش گریه می کرد به او گفتم اگر بخواهید من عهده دار آسیاب کردن می شوم و تو عهده دار بچه و اگر هم بخواهی من بچه را نگه می دارم و تو آسیاب نمودن را انجام می دهی فاطمه علیها السلام فرمود: من از تو برای نگه داری پسرم مهربان تر و مناسب ترم. این کار مرا نگه داشت.

پیامبر صلی الله علیه وآله فرمود: تو به فاطمه مهربانی کردی، خداوند تو را رحمت کند.

تغذیه فرزندان

یکی از عوامل مؤثر در سلامت و نشاط روحی وجسمی کودک، تغذیه سالم، حلال و دوست داشتنی برای او یعنی شیر مادر است. که البته این امر تأثیرگذار در شخصیت انسانهای بزرگ می باشد. با دقت در سیره فاطمه زهرا علیها السلام در می یابیم که امر تغذیه کودکان دقیقاً مورد علاقه ایشان بوده است. علاوه بر این نباید از تأثیرگذاری متقابل روح و جسم غافل بود بی شک یک جسم بیمار روح را پژمرده و بی نشاط می سازد همان گونه که روح افسرده موجب اخلال در فعالیتهای بدن می گردد. بارها در تاریخ خوانده ایم که گاه فاطمه زهرا علیها السلام شکم فرزندان را به قیمت گرسنگی خود سیر می کرد. زمانی که مسلمانان به علت کمبود آب سخت در مضیقه بودند فاطمه علیها السلام حسن و حسین علیهما السلام را نزد پیامبر برد و عرض کرد ای رسول خدا! فرزندان من خردسالند و تحمل تشنگی در توان آنها نیست پیامبر که نگرانی دخترش را در این رابطه بجا و به موقع دید زبان مبارکش را در دهان حسن و حسین علیهما السلام قرارداد و با تر کردن دهان آنها حضرت زهرا علیها السلام را از نگرانی در آورد و آن دو طفل کوچک را نیز از تشنگی مفرط نجات داد.

همچنین حضرت زهرا علیها السلام در سیراب نمودن فرزندان از شیر خود که عاملی مؤثر در تکامل جسمی و روحی فرزندان است دریغ ننمود .(5) .

دقت در سلامتی فرزندان

یکی از وظایف والدین به ویژه مادر مراقبت از سلامتی جسمی فرزندان است.

حضرت زهرا علیها السلام به عنوان مادری نمونه در این مورد نیز حساسیت خاص داشتند که نمونه ای از آن در قصه سوره هل اتی و بیماری حسنین و نذر سه روزه فاطمه علیها السلام برای بازگشت سلامتی و صحت به فرزندان خود می باشد.

بازی با فرزندان

یکی از نیازهای طبیعی کودکان بازی کردن و بازی دادن آنها است. کودک علاوه بر نیاز به بازی کردن نیاز دارد تا در ساعاتی والدین با او بازی کنند و این لحظه از لحظه های بسیار شیرین و یادگاری برای اوست. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله به عنوان پدری نازنین با حسن و حسین علیهما السلام بارها و بارها بازی می کردند علاوه بر این حضرت فاطمه علیها السلام فرزندان خود را به بازی و مسابقه تشویق و گاهی با آنان به بازی مشغول می شد و با حرکتها و گفتارهای شیرین مادرانه و بالا و پایین انداختن فرزندان خود آنان را از احساسات پاک مادری سیراب می نمود.

توجه به حضور و غیاب

حضرت فاطمه علیها السلام با فداکاری و محبت خاصی که نسبت به فرزندانش نشان می داد مراقب تمام حرکات و سکنات آنها بود و به دقت رفت و برگشت های آنها را زیرنظر داشت. نقل شده است که روزی پیامبر صلی الله علیه وآله عازم خانه دخترش فاطمه علیها السلام گردید چون به خانه رسید دید فاطمه مضطرب و ناراحت پشت در ایستاده است. آن حضرت فرمود چرا این جا ایستاده ای؟ فاطمه علیها السلام با آهنگی مضطرب عرض کرد فرزندانم صبح بیرون رفته اند و تاکنون از آنها هیچ خبری ندارم. پیامبرصلی الله علیه وآله به دنبال آنها روان شد چون به نزدیک غار کوه رسید آنها را دید که در کمال سلامت و آرامش مشغول بازی اند آنها را بر دوش گرفت و به سوی خانه فاطمه علیها السلام روانه شد. این واقعه خود نمونه ای گویا از توجه و اهمیت دادن حضرت زهرا علیها السلام به حضور فرزندان خردسالش بود.(6) .

رعایت عدالت و مساوات بین فرزندان

ایجاد روحیه جهادی و دشمن ستیزی در فرزندان: نمونه های آن تربیت جنگاوران و مجاهدینی همچون امام حسن، امام حسین و زینب کبری است.

ایجاد روحیه انفاق و بخشش گروهی و خانوادگی در فرزندان

نمونه بارز آن انفاق قرصهای نان همه خانواده به یتیم، اسیر و مسکین است که نقل قصه آن در سوره هل اتی به تفصیل آمده است.

مأنوس نمودن فرزندان با مسجد و نماز و دقت در گفتارهای پیامبر

سفارش به امیرالمؤمنین درباره حفاظت از فرزندان

«قالَتْ فاطِمَةُ علیها السلام: اُوصیکَ فی وُلَدی خَیْراً».(7) ؛

درباره فرزندانم سفارش به نیکوکاری دارم.

تعلیم مردم دوستی و انس با دعا به فرزندان خود

دقت دادن فرزندان به اصل عدالت در قضاوت (داستان خطاطی حسنین علیهما السلام)

سفارش فاطمه زهرا به همه امت اسلامی در مورد فرزندان خود

حضرت فاطمه علیها السلام از حضرت امیرالمؤمنین علیه السلام از رسول خدا صلی الله علیه وآله روایت کند که فرمود: هر کس نسبت به یکی از فرزندان من رفتار بدی داشته باشد و آن را جبران نکند من از او جبرانش را میگیرم.(8) .

گرفتن دعاهای مؤثر برای حفاظت فرزندان از پیامبر اکرم (تعویذ)

از حضرت فاطمه زهرا علیها السلام نقل است که رسول خدا، امام حسن و امام حسین علیهما السلام را تعویذ می کرد و همان گونه که آیات قرآن را تعلیم می داد این کلمات تعویذ را نیز به آنها می آموخت و می فرمود:

«اَعُوذُ بِکَلِماتِ اللَّهِ التَّامَةِ مِنْ شَرِّ کُلِّ شَیْطانٍ وَ هامَّةٍ وَ ِمنْ کُلِّ عَیْنٍ لامَّةٍ»؛

من از شرّ هر شیطانی و هر گرفتاری و از هر چشمی سرزنش کننده به کلمات تامه خداوندی پناه می برم.(9)

تمرین، تشویق و تربیت عبادی و دینی فرزندان:

دخت گرامی رسول خدا بر این مطلب تأکید داشت که بچه ها را از کودکی به انجام تکالیف فرا خواند و آنان را به خدا پیوند دهد و بذر محبت و ارتباط با معبود را در کام آنان بیفشاند تا انجام تکلیف برای آنان نه تنها رنج و مشقتی نداشته باشد، بلکه با شوق و اشتیاق به استقبال آن بروند.

بر این اساس فاطمه علیها السلام فرزندان خود را حتی به شب زنده داری عادت می داد. البته او شیوه تربیت را به خوبی می دانست و به گونه ای برخورد می کرد که در حد توان و استعداد فرزندان باشد. حضرت، در شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان کودکان خود را به بیداری و نخفتن وادار می کرد. ممکن است کسی تعجب کند که او چگونه بچه ها را به این کار که حتی برای اشخاص بزرگ هم زحمت دارد، فرا می خواند. حضرت در روز، بچه ها را می خوابانید تا کاملاً استراحت کنند و غذای کمتری به آنان می داد تا بدین گونه زمینه و موقعیت بهتر و مطلوب تری از نظر جسمی و روحی برای شب زنده داری داشته باشند. او به حدی در این کار جدی و قاطع بود که نمی گذاشت احدی از اهل خانه خوابش ببرد و می فرمود: محروم است کسی که از برکات شب قدر محروم بماند.

گویا فاطمه علیها السلام می خواهد از کودکی در قلب پاک فرزندان خود جمال خدا را به تجلی و جان و زبانشان را به حلاوت و شیرینی عبادت آشنا کند و محبوب راستین را به آنان نشان دهد تا در جوانی جذب جلوه های دروغین نشود. این روش تربیتی فاطمه علیها السلام به عنوان یک سنت بسیار پسندیده و قابل اجرا در گفتار امامان معصوم علیهم السلام نیز به چشم می خورد .(10) .

ارتباط علمی با فرزندان خود (داستان منبر رفتن امام حسن علیه السلام).

 

---

(1) مفاتیح الجنان، زیارت مطلقه امام حسین علیه السلام.

(2) بحارالانوار، ج 43، ص 240.

(3) همان.

(4) بحارالانوار، ج 43، ص 76، ح 63؛ مسند احمد، ج 3، ص 150.

(5) جلوه های رفتاری حضرت زهرا علیها السلام، ص 37.

(6) جلوه های رفتاری حضرت زهرا علیها السلام؛ ص 45.

(7) نهج الحیاة، ح 201.

(8) فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر، ص 429.

(9) فاطمه زهرا علیها السلام شادمانی دل پیامبر، ص 433.

(10) جلوه های رفتاری حضرت زهرا علیها السلام، عذرا انصاری، ص 44.

آموزش و پرورش فرزند

حاصل تربیت فاطمه علیها السلام در محیط خانه، فرزندانی است صاحب فضیلت های بسیار و متعدد و در محیط بیرون، زنانی است عفیفه و کم نظیر که هر کدام چراغ و مشعل هدایتی برای دیگر زنان در دنیای اسلام بودند. اما در آنچه که به فرزندان مربوط می شود اصل تربیت فاطمه علیها السلام را لااقل از سه دید بررسی می کنیم:

در جنبه شخصیت: او فرزندانی تربیت کرد که هر کدام از آنها در جنبه شخصیتی انسانهایی آزاد، مستقل، با روحیه، و دارای سلوک و رفتاری هستند که توجه به هر کدام از آنها آدمی را به یاد آیه آیه های قرآن می اندازد. به دست نورانی فاطمه علیها السلام شیر مردان و شیر زنان شجاع، با عرضه و قهرمان پدید آمدند، که دارای عزت نفس، اعتماد به نفس و به دور از فرومایگی و تن دادن به ذلت ها بودند.

فرزندان فاطمه علیها السلام همگی شجاع، با اراده، از نظر روحی قوی، فدایی اسلام و قرآن بودند. این درک و اراده را داشتند که در مواقع حساس به یاری انسانهای مظلوم و اسلام مظلوم تر بشتابند. کسانی بودند که آخرین قطره خون را دادند ولی در برابر ناحقی و ستم سر فرود نیاوردند.

در جنبه حرکت آفرینی: حاصل تربیت فاطمه علیها السلام پرورش نسلی بود حرکت آفرین و زندگی ساز، نسلی که هر کدام مشعل هدایتند و چراغی فرا راه حیات همه انسانها و سیاستمداران راستین هستند. فرزندان فاطمه علیها السلام در تاریخ حیات اسلامی مردم موجها آفریدند و کشتی اسلام را که گاهی شدیداً، در تلاطم و در حال غرق شدن بود از خطر نجات دادند.

حسن بن علی علیهما السلام را ببینید که در چه شرایطی و چگونه با نرمش قهرمانانه و تاریخی خود زحمت صلح را به خود خرید ولی نابودی اسلام و فنای توان مسلمین را پذیرا نشد. صلحی تاریخی کرد که زمینه ساز قیامهای بعدی بود و خود شهید صلح به نفع اسلام شد.

حسین بن علی علیه السلام را بنگرید که با قیام جانانه خویش از خون دل خود گذشت تا در رگهای مسلمانان خمود و جامد خونی جدید وارد سازد و آنها را علیه ستمگران و عیاشان به مبارزه وادارد و خانه ستم را ویران کند و الحق که با این قیام چه نصیبی وافر برای اسلام فراهم آورد.

زینب علیها السلام را ببینید که زبانش چون جلّادی برای ابن زیاد و یزید بود و همچون شمشیر علی علیه السلام برّائی داشت، با سخنان خود در کوفه و شام زلزله در ارکان خصم انداخت و دنیای دشمن را بحرکت و عصیان علیه نظام خودشان واداشت. و به همین گونه بود ام کلثوم.

در خدمت به اسلام: فاطمه علیها السلام خادمانی ارزنده و راستین برای اسلام تربیت کرد. که بقای اسلام را تضمین کردند و جمله معروف «الاِسلامُ نبَوِیُّ الحُدُوثِ وَ حُسَینی البَقاءُ» خود نمونه ای از آن است. اینان به گونه ای پرورش یافته بودند که دشمنی اسلام را نمی پذیرفتند و اعمال خلاف اسلام را طرد و نهی می کردند از سر و جان مایه می گذارند تا اسلام زنده بماند.

در تاریخ اسلام دیده اید که چگونه یکی با معاویه ستیز می کرد، آن دیگری با پسرش یزید، آن سومی حامل پیام شهادت شد، آن چهارمی افشاگر مفاسد بنی امیه و همه آنها پشتوانه انقلاب اسلامی پیامبر صلی اللَّه علیه و آله که کوشیدند ارکان فساد و آلودگی را متزلزل سازند و مردم را به حقایق پشت پرده حکومت آشنا نمایند و نشان دهند آنچه خلفا عرضه می دارند اسلام نیست.

فاطمه علیها السلام بانوی بزرگی بود که توانست نسل امام تربیت کند و فرزندانی شهادت طلب و فدائی اینکه در مواقع حساس و لازم از جان خود برای اسلام مایه بگذارند و جلو مقاصد شوم خصم را بگیرند. نسل فاطمه علیها السلام نسل شهید است؛ خود شهیده اسلام است و شوهرش نیز شهید مسجد و محراب.