اثبات ارث با مناظره و استدلال عقلی و شرعی

حضرت زهرا علیها السلام پس از غصب فدک در یک مناظره ی کوبنده از ابوبکر سئوال کرد:

ای ابوبکر! چه کسی از تو ارث می برد، هنگامی که مُردی؟

ابوبکر پاسخ داد: زن و فرزندانم.

حضرت زهرا علیها السلام ادامه داد:

پس چه شده است که من (دختر رسول خدا) از پدرم ارث نمی برم؟

ابوبکر پاسخی نداشت. فقط ادعای خود را مطرح کرد که «پیامبر ارث نمی گذارد.»

حضرت زهرا علیها السلام در حالی که خشمی مقدس همه وجود او را گرفته بود، فرمود:

سوگند به خدا تو را نفرین می کنم، سوگند به خدا تا زنده ام کلمه ای با تو صحبت نخواهم کرد (22)

 

---

(22) کشف الغمة، ج 2، ص 37؛ بحارالانوار، ج 29، ص 206؛ مسند احمد، ج 1، ص 10.

اثبات ارث با آیات قرآن

حضرت زهرا علیها السلام وقتی غصب فدک را محکوم کرد، از ابوبکر پرسید:

چرا ارث مرا از رسول خدا غصب کردید؟

ابوبکر پاسخ داد: پیامبر ارث نمی گذارد.

حضرت فاطمه علیها السلام با آیات قرآن ادعای او را مردود شمرد و فرمود:

ابوبکر! آیا به خدا کافر شده ای و کتاب خدا را تکذیب کرده ای؟ خداوند در قرآن کریم فرموده است: (20) وصیت می کند خداوند شما را درباره فرزندانتان که پسر دو برابر دختر ارث می برد. (21)

 

---

(20) سوره نساء، آیه 11.

(21) وسائل الشیعة، ج 26، ص 96.

بشارت اعطای فدک به فاطمه سلام الله علیها و فرزندانش

ای ابوبکر! تو می شناسی و می دانی که حق ما اهل بیت غصب شده است. حقی که از صدقات و غنائم داریم که خداوند در آیه مربوط به غنائم و مصرف خمس آن را توضیح داده است: «اگر به خدا و آنچه بر بنده خود در روز فرقان که دو گروه به هم رسیدند، نازل کردیم، ایمان آورده اید، بدانید هرگاه چیزی را به غنیمت گرفتید، خمس آن برای خداوند و پیامبر و خویشاوندان و یتیمان و مسکینان و در راه ماندگان است.» (18)

ابوبکر گفت: آیا فدک را به طور کامل باید تسلیم شما کنم و مال شماست؟

حضرت زهرا علیها السلام پاسخ داد:

آیا فدک مال تو است؟ و یا به نزدیکان تو اختصاص دارد؟

ابوبکر گفت: من آن را در رابطه با مصالح مسلمین خرج می کنم.

حضرت زهرا علیها السلام فرمود:

این حکم الهی نیست (که اموال مشخص مردم را تصاحب کنی) و پدرم رسول خدا چنین دستوری به ما نداده است. در صورتی که از پدرم رسول خدا صلی الله علیه و آله پس از نزول آیه شنیدم که فرمود: بشارت باد ای فرزندان محمد صلی الله علیه و آله که مایه غنا و بی نیازی شما رسیده است.

ابوبکر که دیگر عذری نمی توانست بیاورد، به تفسیر شخصی خویش متوسل شد و گفت:

علم من اجازه نمی دهد که طبق این آیه، فدک را تماماً به شما تحویل دهم. (19)

جای بسی شگفتی است، رسول گرامی اسلام صلی الله علیه و آله پس از نزول همین آیه، فدک را به فاطمه علیها السلام می بخشد، اما علم ابوبکر برای قرآن و فرمان الهی و عمل رسول خدا صلی الله علیه و آله، اجازه نمی هد تا دست از غصب فدک بردارد؟!

 

---

(18) سوره انفال، 41.

(19) شرح ابن ابی الحدید، ج 16، ص 230.

فدک، حق الهی فاطمه سلام الله علیها

پس از استقرار حکومت، ابوبکر، بر اساس مشورت با صاحب نظران خود، فدک را که رسول خدا صلی الله علیه و آله در دوران زندگانی خود به امر الهی به فاطمه علیها السلام بخشیده بود، غصب و کارگران آن حضرت را بیرون کرده و آن مزرعه را در اختیار خود گرفت.

حضرت زهرا علیها السلام برای اثبات حقانیت خویش چنین فرمود:

اما درباره فدک، همانا خداوند بزرگ قرآن را بر پیامبرش نازل فرمود، و در آن امر کرد که حق من داده شود. «وَآتِ ذَا الْقُرْبَى حَقَّهُ.»

چون من و فرزندانم نزدیکترین مردم به پیامبر صلی الله علیه و آله بودیم. رسول خدا فدک را به من و فرزندانم اعطا فرمود و آنگاه که حضرت جبرئیل آیه «درماندگان و مسافران» (16) را بر پیامبر تلاوت کرد، پدرم فرمود: «یتیمان و مساکین» کسانی هستند که در سایه سار بارگاه الهی دست بر دامان پیامبر خدا و خاندانش دارند و با فاطمه و فرزندان او زندگی می کنند در دنیا و آخرت، و «ابن السبیل» آنهایند که راه اهل بیت علیهم السلام را می روند.

عمر گفت:

پس خمس و غنائم جنگی و اموال عمومی کشور همه مال شما و پیروان شماست؟!

پاسخ داد: اما باغهای فدک، خداوند در قرآن (بخشیدن) آن را به من و فرزندانم واجب کرده است، غیر از پیروان و شیعیان ما، اما خمس را خداوند برای ما و عموم پیروان و شیعیان ما تقسیم فرموده است، همانگونه که در قرآن خوانده می شود.

(عمر) دیگر بار پرسید: پس سهم دیگر مهاجرین و انصار و تابعین چیست؟

فاطمه علیها السلام توضیح داد:

آنها اگر پیروان و شیعیان ما باشند، از صدقات مشخص شده در کتاب خدا بهره مند می باشند. خداوند بزرگ و پیامبرش به اینگونه تقسیم اموال عمومی رضایت داده اند که میزان بهره بردن از اموال عمومی، دوستی و اطاعت از خدا و اهل بیت علیهم السلام است نه دشمنی و مخالفت، و (آگاه باشید) هر کس با ما دشمنی کند با خدا دشمنی کرده است، هر کس با ما مخالفت کند با خدا مخالفت کرده است و آن کس که با خدا دشمنی و مخالفت کند، عذاب دردناک و مجازات شدید از ناحیه خداوند در دنیا و آخرت بر او واجب می گردد.

عمر گفت: ای دختر محمد! برای ادعای خود دلیل و مدرک بیاور.

حضرت فاطمه علیها السلام جواب داد:

شما جابر بن عبدالله و جریر بن عبدالله را قبول دارید و سخن آنان را تصدیق می کنید و از آنها دلیل و مدرک نمی خواهید، (هر چه خواستند گفتند، پذیرفتید و به آنها دادید) چه شده است که از من دلیل و بیّنه می طلبید؟ مدرک من در قرآن است. (17)

 

---

(16) سوره بقره، آیه 177.

(17) بحارالانوار، ج 29، ص 195.

سخنرانی در نکوهش پیمان شکنان

قالت: معاشر الناس المسرعة الی القیل الباطل، المغضیة علی الفعل القبیح الخاسر، «افلا تتدبرون القرآن ام علی قلوب اقفالها» (13)، کلا بل ران علی قلوبکم ما اساتم من اعمالکم فاخذ بسمعکم و ابصارکم و لبئس ما تاولتم و ساء ما به اشرتم و شر ما منه اعتصبتم لتجدن و الله محمله ثقیلا و غبه و بیلا اذا کشف لکم الغطاء و بان ما وراءه الضراء و بدالکم من ربکم ما لم تکونوا تحتسبون «وَخَسِرَ هُنَالِکَ الْمُبْطِلُونَ». (14)

ای مردم! که به سوی سخن باطل شتابیدید، و اعمال زشت و زیانکارانه (اینها) را نادیده می گیرید، آیا در قرآن تدبر و تامل نمی کنید؟ یا بر دلهاتان مهر و قفل زده شده است که سخن حق را نمی شنوید؟

نه! بلکه اعمال سوء و کردار بد شما است که پرده بر دلهاتان کشیده و گوشها و چشمهای شما را گرفته است! و چه بد تأویل و تفسیری «از دین و آیین کردید!»

و چه بد نظریه و رأیی دادید «که حق را از اهلش گرفتید و بدست نااهلان دادید» و چه بد «گناه و ستمی» را «که کردید» گران خواهید یافت و سرانجامش را سخت و دشوار، در آن روز که پرده از کار شما برداشته شود، و کیفری که در انتظار شماست، آشکار گردد و عذابی را که خدای تعالی برای شما آماده کرده که گمان آنرا نداشته اید، بر شما نمایان گردد، و در آن روز است که اهل باطل دچار زیان و خسران می گردند. (15)

 

---

(13) محمد (ص)، 24.

(14) غافر، 78.

(15) بحارالانوار، ج 29، ص 305؛ احتجاج طبرسی، ج1، ص 104؛ کتاب عوالم، ج 11، ص 476.

اعتصاب در حرف زدن با عمر

پس از تهاجم به منزل علی علیه السلام، و دفاع شایسته حضرت زهرا علیها السلام، و جرأت و جسارت عمر در آتش زدن درب منزل، حضرت فاطمه علیها السلام فرمود:

ای ابوبکر! چه زود کینه های پنهانی خود را علیه اهل بیت رسول خدا صلی الله علیه و آله ظاهر کردید؟ سوگند به خدا تا زنده ام با عمر سخن نخواهم گفت. (12)

 

---

(12) الغدیر، ج 7، ص 77؛ الامامة و السیاسة، ج 1، ص 13؛ بحار الانوار، ج 28، ص 322.

قهر حضرت با خلیفه

فاطمه ی زهرا علیها السلام پس از وفات پیامبر خدا پیش ابوبکر آمد و فرمود:

ای ابابکر، اگر تو بمیری چه کسی از تو ارث می برد؟

ابوبکر پاسخ داد: اهل و فرزندانم.

حضرت فرمود: پس چرا من از پدرم ارث نمی برم.

ابوبکر گفت: ای دختر رسول خدا، کسی از پیامبر ارث نمی برد. ولی بر هر که پیامبر انفاق می کرد من هم انفاق می کنم و به هر کسی چیزی می داد من هم می دهم.

حضرت فرمود: به خدا سوگند تا زنده ام، با تو سخن نخواهم گفت و تا هنگام مرگ با او سخن نگفت. (11)

 

---

(11) بحارالأنوار، ج 29، ص 206.

انتقاد شدید حضرت از مردم

پس از پیامبر صلی الله علیه و آله مردم، در خانه حضرت جمع شدند. حضرت دم درآمدند و با مردم چنین سخن گفتند:

مردمی با حضوری زشت تر از حضور شما در خانه ام نمی شناسم. جنازه رسول خدا را در پیش روی ما وانهادید و خلافت را در میان خود قطعی کردید رهبری را به ما واگذار نکردید و هیچ حقی برای ما در نظر نگرفتید. گویا شما از گفته پیامبر در روز غدیر خم باخبر نبودید!

به خدا سوگند پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله در آن روز ولایت و رهبری را برای علی علیه السلام قرار داد تا با این عمل، امید شما را از خلافت قطع کند ولی شما پیوند های بین خود و پیامبرتان را قطع کردید و خداوند در دنیا و آخرت، به آنچه بین ما و شما گذشته رسیدگی خواهد کرد. (10)

 

---

(10) بحارالأنوار، ج 28، ص 205؛ الامامة و السیاسة، ج 1، ص 12.

دفاع تا رهایی و سلامت امام علی

آنگاه که سلمان فارسی از یگانه دخت پیامبر خواست تا دست از نفرین و ناله بردارد، و به خانه بازگردد، فرمود:

وای بر آنان ای سلمان! آنها می خواهند دو فرزند من حسن و حسین علیهماالسلام را یتیم و بی سرپرست نمایند، ای سلمان! سوگند به خدا از درب مسجد مدینه پا بیرون نمی گذارم تا آن که پسر عموی خود را با چشمان خودم، (رها شده و) سالم مشاهده نمایم. (8)

پس از لحظاتی چند که در میان سکوت و اندوه و شگفتی حاضران، مهاجمین دست از امام کشیدند و امام علی علیه السلام تنها و مظلوم از مسجد مدینه بیرون آمده و راه خانه را در پیش گرفت، حضرت زهرا علیها السلام به شوهر معصوم خود نگریسته و فرمود:

علی جان! جانم فدای جان تو، و جان و روح من سپر بلاهای جان تو! یا اباالحسن! همواره با تو خواهم بود، اگر تو در خیر و نیکی به سر می بری، با تو خواهم زیست و یا اگر در سختی و بلاها گرفتار شدی، باز هم با تو خواهم بود. (9)

 

---

(8) عوالم، ج 11، ص 406؛ اختصاص شیخ مفید، ص 181.

(9) کوکب الدری، ج 1، ص 196.

دفاع از جان امام علی

پس از بردن امام به مسجد، در آن ازدحام جمعیت، عمر با شمشیر برهنه تهدید کرد که اگر با ابوبکر بیعت نکنی گردنت را می زنم، در این هنگام حضرت زهرا علیها السلام خطاب به ابوبکر فرمود:

ای ابوبکر! آیا می خواهی شوهرم را از دستم بگیری؟ سوگند به خدا اگر دست از او برنداری، موی سرم را پریشان می کنم و گریبان چاک زده کنار قبر پدرم رسول خدا می روم. (5)

سپس دست امام حسن و حسین علیهماالسلام را گرفت تا در کنار قبر پیامبر صلی الله علیه و آله با نفرین و ناله تهدید خود را تحقق بخشد. امام علی علیه السلام به سلمان فرمود:

«سلمان! فاطمه را دریاب، گویی دو طرف مدینه را می نگرم که به لرزه درآمده، سوگند به خدا اگر فاطمه علیها السلام موی خود را پریشان کند و گریبان چاک نماید و در کنار قبر پیامبر صلی الله علیه و آله نفرین و ناله سر دهد، دیگر مهلتی برای مردم مدینه باقی نمی ماند، و زمین همه آنها را در کام مرگبار خود فرو می برد.»

سلمان شتابان خدمت زهرا علیها السلام رسید و گفت:

ای دختر محمد صلی الله علیه و آله! خداوند پدرت را مایه رحمت جهانیان قرار داده است، خواهش می کنم به خانه برگرد و نفرین در حق مردم نادان مکن.

حضرت زهرا علیها السلام پاسخ داد:

ای سلمان! آنها قصد جان علی علیه السلام را دارند، و من در شهادت علی علیه السلام نمی توانم صبر کنم، صبرم تمام شده، مرا به حال خود بگذار تا کنار قبر پدرم بروم، موهایم را پریشان نمایم، گریبان چاک دهم، و به درگاه خدا ناله سر دهم. (6)

سلمان فارسی که فاطمه علیها السلام را برای ناله و نفرین مصمم یافت، گفت: امام علی علیه السلام مرا فرستاد و فرمود که به شما بگویم: فاطمه! به خانه بازگردید و از ناله و نفرین خودداری کنید.

وقتی حضرت زهرا علیها السلام پیام امام را شنید، فرمود:

«حال که شوهرم و امام من، فرمان داده که به خانه بازگردم، می روم و صبر می کنم و سخن آن بزرگوار را می پذیرم و از او اطاعت می کنم.» (7)

 

---

(5) عوالم، ج 11، ص 211؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 188؛ بحارالانوار، ج 43، ص 47.

(6) عوالم، ج 11، ص 406؛ اختصاص شیخ مفید، ص 181.

(7) عوالم، ج 11، ص 211؛ مناقب ابن شهر آشوب، ج 3، ص 118؛ بحارالانوار، ج 43، ص 47.